Aalisariutip isaterneqarneranut tapiissutinit ilanngaassineq. Ilanngaassinermut atatillugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq. Ilitsersuisussaatitaaneq
A-p aalisariumminik isaterinissamut tapiiffigineqarnissani Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmut qinnutigisimavaa. Naalakkersuisoqarfiup tapiissutit taakkua tunniunneqarnerannut atatillugu malugaa A imminut qularnaveeqqusiivigisutut Naalakkersuisoqarfimmut taarsigassarsianik arlalinnik akilerneqarsimanngitsunik akiitsoqartoq, Naalakkersuisoqarfillu isaterinerissamut tapiissutinit tamarmiusunit tamatuma nassatarisaanik ilanngaassilluni.
Naalakkersuisoqarfiup aalisariummik isaterinermut tapiissutinit ilanngaassinermut atatillugu pisassarisanik piumasaqartarneq pillugu inatsiseqartitsinermi sukumiisumik akiliisarneq pillugu malittarisassat pillugit isumaliutersuuteqarsimannginnera taamaalillunilu aalisariummik isaterinermut namminermut tapiissutitut naatsorsuunneqartut ilaannit inatsisikkut tunngavissaqanngitsumik ilanngaassisimanera Ombudsmandip ajuusaarnartutut isigaa.
Ombudsmandi isumaqarpoq ilanngaassisarneq pillugu malittarisassat nalinginnaasut tunngavigalugit ilanngaassineq suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi aalajangiinermik oqartarnertut aalajangiinerunngitsoq, taamaattumillu suliami illua’tungiusup isumaanik inatsit taanna tunngavigalugu tusarniaasoqarsimasussaanngikkaluartoq. Ombudsmandili pisumi nalileereerluni isumaqarpoq A suliami illua’tungiusutut isumaanik ingerlatsinermi ileqqorissaarneq tunngavigalugu tusarniaavigineqarsimasariaqaraluartoq. Ombudsmandi aammattaaq isumaqarpoq A isaterinissamut tapiissutinik qinnuteqarnerminut atatillugu Naalakkersuisoqarfimmit ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi ilitsersuisussaatitaanermik tunngavik tunngavigalugu ilitsersorneqarsimasariaqaraluartoq, matumani ilanngaassivigineqarnissamik piumasaqaateqarfigineqarsinnaanera ilanngullugu eqqarsaatigalugu, taamatummi ilitsersuineq pissusissamisoorsimassagaluarmat (oqaaseqaat 3. oktober 2014-imeersoq, 2014-813-0009-mik j. normoqarpoq).
F ApS Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmit (taamanikkut Aalisarnermut Piniarnermullu Pisortaqarfiusumit) 2006-imi 2007-imilu inuussutissarsiutitigut tapersiissutinit pingasoriarluni taarsigassarsivoq, aalisariummik pisinissamut iluarsaassinissamullu kiisalu aalisarnermi atortussanik assigiinngitsunik pisinissamut atugassanik.
F ApS-imi pisortaasoq A kisimilu piginnittuusoq taarsigassarsinernut taakkununnga peqatigitillugu imminut qularnaveeqqusiivigisussatut inissippoq, taannalu tunngavigalugu “[F ApS-ip Naalakkersuisoqarfimmut] sukkulluunniit akiitsorisinnaasaanut tamanut” qularnaveeqqusiisunngorluni (akiitsunut tamanut qularnaveeqqusiisuunermik taaneqartartumik).
F ApS 2008-mi akiliisinnaajunnaarpoq. Imaattoq paasivara, tassalu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup pisassarisani suliffeqarfiup akiliisinnaajunnaartup pigisaanut nalunaarutigisimagai, pigisalli suliarineqarnerat akiitsoqarfiusut pisassarisaasa ilaannik taakkununnga tunniussinani inaarlugu suliarineqarsimasoq.
Akiitsut sinneri Naalakkersuisoqarfiup akilersinniarsimanerai Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup A-llu imminut qularnaveeqqusiisuuffiusutut isumaqatigiinngissutigaat. Suliamili allagaatit aallaavigalugit imaaliallaannaq takusinnaavara akiitsut piffissami sivisoorujussuarmi eqqaasitsissutigineqarsimanngitsut. Naalakkersuisoqarfiup A allakkatigut 13. juli 2011-meersutigut nalunaarfigaa akiitsut sinneri akilersinniagassanngorlugit nassiunneqarsimasut. A oqarpoq allakkat taaneqartut tigusimanngikkini, allakkallu normumik kukkusumik normulerlugit nassiunneqarsimanerat innersuussutigalugu. Akiitsut tamatuma kingornatigut akilersinniarneqarsimanersut, taamaattoqarsimappallu qanoq iliorluni akilersinniarneqarsimanersut takujuminaatsippara.
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik A-p qinnuteqarnera tunngavigalugu A-p aalisariutaataata nammineq pigisaata isaterneqarnissaanut tapiissuteqartoqassasoq allakkatigut 5. juli 2013-imeersutigut aalajangiivoq. Tapiissutit aalisarnermut aningaasaliissutinut immikkoortitat pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 15, 20. november 2006-imeersoq tunngavigalugu akuersissutigineqarput. Tapiissutit 1,5 mio. kr.-t missaannut amerlassusilerneqarput.
Pissutsit imatut paasisariaqarpakka suliat inuussutissarsiornermut tapersiissutitut taarsigassarsianut aamma isaterinermut tapiissutinut tunngasut Naalakkersuisoqarfimmi immikkoortortaqarfinnit assigiinngitsunit marlunnit suliarineqartartut, taamaalilluni A-p (imminut qularnaveeqqusiivigisutut) Naalakkersuisoqarfimmut akiitsui immikkoortortaqarfiup isaterinermut tapiissutinik akuersissutiginnittup tapiissutinik tunniussinermini aatsaat malugisimagai.
A-p eqqartuussissuserisua Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup e-mailikkut 3. december 2013-imeersukkut nalunaarfigaa A-p akiitsui malugineqartut, tamannalu isaterinermut tapiissutinik tunniussineq eqqarsaatigalugu sunik kinguneqassanersoq Naalakkersuisoqarfiup sukumiinerusumik misissorniaraa.
A-p eqqartuussissuserisua Naalakkersuisoqarfiup e-mailimut taaneqartumut uiggiullugu e-mailikkut 5. december 2013-imeersukkut nalunaarfigaa isaterinermut tapiissutitut tunniunneqartut 1,5 mio. kr.-t missaat A-p inuussutissarsiornermut tapersiissutitut taarsigassarsiaanut akiitsut sinnerisa 3 mio. kr.-t sinneqartut matussutissaasa ilaattut ilanngaatigineqartut.
A-p uannut naammagittaalliuutaa tunngavigalugu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik allakkatigut 20. maj 2014-imeersutigut qinnuigaara suliaq pillugu oqaaseqaateqaqqullugu. Naalakkersuisoqarfik qinnuigaara oqaaseqaammini pisassarisanik piumasaqartarneq pillugu inatsiseqartitsinermi ilanngaassinertaqanngitsumik akiliisarneq pillugu malittarisassat pillugit sunik isumaliutersuuteqarsimanini kiisalu ilanngaassinermini ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi aalajangiinermik oqartarneq pillugu sunik isumaliutersuuteqarsimanini pillugit aamma nassuiaateqaqqullugu.
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik uannut allakkatigut 9. juli 2014-imeersutigut oqaaseqaateqarpoq. Oqaaseqaammit ilaatigut makku erserput:
“[...]
Isaterinissamik qinnuteqaatip suliarineqarnerani sooq akiligassanut kinguaattoorutit paasissutissiissutigineqarsimannginnerannut pissutaavoq inuussutissarsiutinut tapersiisarnermut suliassanik suliaqartartup suliamik suliarinnittup taamanikkut A-p isaterinissamut tapiissuteqartoqarnissaanik qinnuteqaataata suliarineqarnerani napparsimasimanera. Tassunga atatillugu oqaatigineqassaaq qinnuteqaatip suliarineqarnerani suliap akiliisitsiniartarfimmut nassiunneqarneraniit ukiut marluk ingerlareersimammata. Tamatuma kinguneraa aatsaat Naalakkersuisoqarfik isaterinermut tapiissutinik akilersuilluni aallartereersoq pissutsit tamakku saqqummerseqqinneqarmata illua’tungerisallu isaterinissamut tapiissutissanik qinnuteqaataanut atatillugu isigineqalermata.
Akilersuilivinnissamik tunngaveqarneq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisoqarfiup erseqqissassavaa utertitsilluni akiliisitsisarneq angallatinik pisoqalisunik isaterinermut tapiissuteqartarneq pillugu kaajallaasitami 1. september 2010-meersumi § 8 [...] takuneqarsinnaammat. Naalakkersuisoqarfik isumaqarportaaq illua’tungerisaq ajunngitsumik siunertaqarsimassanngitsoq akiitsunut tunngatillugu. Piffissamut aalajangersimasumut akileeqqusissutit nassiunneqarsimasut taamatullu nammineerluni akiitsoqarnermik nalunaaruteqarsimaneq atsiorneqarsimasoq taamatullu allakkat 13. juli 2011-meersut tunngavigalugit paasereersimasariaqarpaa suli akiligassaqarluni.
Paasissutissiissutitut oqaatigineqassaaq Naalakkersuisoqarfiup malittarisassat allanngortinnialermagit, taamaalilluni malittarisassat siunissami nalunaarummi kaajallaasitamiunngitsoq saqqummissallutik.
Taamatuttaaq Naalakkersuisoqarfiup illua’tungerisani, eqqartuussissuserisua aqqutigalugu, pissutsinik Naalakkersuisoqarfik tamakkuninnga paasisaqaraangat sapinngisamik pilertortumik ilimasaartarpaa. Naalakkersuisoqarfik pissutsinik ulloq 27. november [2013] paasisaqarpoq ingerlaannartumillu akiliisitsiniarnermut oqartussaasut attaveqarfigalugit, akiitsut akilersinneqarsimanersut paasiniarlugu akiitsullu akilerneqarsimanngiinnassappata suut tamatuma kingunerisinnaassanerai. Naalakkersuisoqarfik qarasaasiakkut 3. december [2013-imeersunik] allagaqarluni illuatungerisamut ilisimatitsissuteqarpoq:
“Akiliuteqarnissap suliarineqarnerani Naalakkersuisoqarfiup paasilerpaa A pisortanut akiligassaminik akiitsoqartoq. lnuussutissarsiutinut tapersiisarfimmut akiitsut pineqarput, taakku 2011-mi akilersinniagassanngorlugit nassiunneqarsimallutik. Naalakkersuisoqarfiup Akileraartarnermik Aqutsisoqarfik peqatigalugu akiliuteqarnermut tunngatillugu tamatuma suut kingunerissanerai misissulerpai. Qanittunnguakkut tusarfigiumaarpatsigut.”
Naalakkersuisoqarfiup taamanikkut akiliisitsiniartarnermut oqartussaasut allakkatigut attaveqarfigisarpai, taamaalillunilu illua’tungerisap eqqartuussissuserisuanut ulloq 5. december [2013] allagaqaqqilluni:
“Pineqarpoq Naalakkersuisoqarfiup ulloq 13. juli 2011-mi akiitsut akilersorneqanngitsut akilersinniagassat pillugit suliaq nassiummagu. Akiitsut A-p siusinnerusukkut ingerlatseqatigiiffiutaanit F ApS-imeersuupput. Ingerlatseqatigiiffik akiliisinnaajunnaarluni unissimavoq, kisianni A ingerlatseqatigiiffimmut nammineq akiitsunut pisussaalluni qularnaveeqqusiisuuvoq. Piffissami suliap akiliisitsiniartarfimmut nassiunneqarfiani akiitsut 3.019.530 koruuninik amerlassuseqarput. Malittarisassat atuuttut malillugit isaterinermut tapiissutit 1.502.450 koruuniusut taamaalillutik akiitsunut akiligassanut ilanngaatigineqassapput. Ilanngaassineq piumasaqaatinillu akiliisitsiniarneq eqqarsaatigalugit Akileraartarnermik Aqutsisoqarfik tamakkulerisarpoq. Allakkiat pissutsinut uppernarsaataasut ilanngunneqarput.”
Qarasaasiakkut allakkanut taakkununnga Naalakkersuisoqarfik illua’tungerisamit imaluunniit illua’tungerisap eqqartuussissuserisuanit akissutinik tigusaqanngilaq. Taamaalilluni akiliuteqarneq ilanngaassinerlu ulloq 12. december [2013] suliarineqarput. Aatsaat ulloq 21. januar [2014] illua’tungerisap eqqartuussissuserisua Naalakkersuisoqarfiup pisortaanut allappoq ataatsimeeqatiserinnillunilu.
Pisortat ingerlatsineranni inatsisilerinermut tunngatillugu aalajangiisarnerup paasineqarnissaa pillugu Naalakkersuisoqarfik ilanngaassinermini sunik eqqarsaatersorsimanersoq eqqarsaatigalugu Naalakkersuisoqarfik isumaqataavoq tamanna pisortat ingerlatsineranni inatsisilerinermut tunngatillugu paasinnittaaseq malillugu aalajangiinerummat. Tamannaluuna tunngavigalugu Naalakkersuisoqarfiup illua’tungerisap eqqartuussissuserisua Naalakkersuisoqarfik tamakkuninnga ilisimannilerniariarmat sapinngisamik piaartumik pissutsit pillugit nalunaarfigigaa, qarasaasiakkut allakkatigut 3. december [2013]-imeersutigut aamma qarasaasiakkut allakkatigut 5. december [2013]-imeersutigut. Taamaaliortoqaraluartoq Naalakkersuisoqarfik saaffiginnissutinut marlunnut akissutisinngilaq. Tamakku tunngavigalugit Naalakkersuisoqarfik akiliuteqarpoq ilanngaassillunilu ulloq 12. december [2013].
[...]”
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup oqaaseqaataa 9. juli 2014-imeersoq A-mut suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaatitut allakkatigut 14. juli 2014-imeersutigut nassiuppara, taannalu oqaaseqaatinik e-mailikkut 7. august 2014-imeersukkut ilanngussartalikkut tunniussivoq.
Tamatuma kingornatigut imaattunik, oqaaseqaateqarpunga:
“1. Misissuinerma killissalersorneqarnera
Suliami matumani pingaarnertut ajornartorsiut tassaavoq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup F ApS-imut taarsigassarsiissutiminik A-p imminut qularnaveeqqusiisuuffigisaanik A-p aalisariumminik isaterinissaanut tapiissutinit ilanngaassisinnaanera. Ajornartorsiut taanna immikkoortumi 2-mi sukumiinerusumik isummerfigaara.
Ilanngaassisoqarnissaanik aalajangiineq sioqqullugu suliami illua’tungiusoq isumaanik tusarniaavigineqarsimasussaagaluarnersoq immikkoortumi 3-mi sukumiinerusumik isummerfigaara. Allatut oqaatigalugu suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit ilanngaassinermut atatillugu atuuttutut isigisariaqarnersoq isummerfigaara. Ilitsersuisussaatitaaneq ingerlatsivimmut atuuttoq immikkoortumi tassani aammattaaq isummerfigaara.
2. Inuussutissarsiutinut tapersiissutitut taarsigassarsiat A-p aalisariummik isaterinissaanut tapiissutitut akuersissutigineqartunit ilanngaatigineqarnerat
2.1. A-mit pisassarisat pillugit aallarnisaataasumik oqaaseqaatit
A imatut paasivara taassuma paasinninnera unaasoq F ApS-ip Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmit 2006-imi 2007-imilu inuussutissarsiutinut tapersiissutitut taarsigassarsiai pingasut atorunnaarsimasutut isigineqartariaqartut. Tamatuma nassatarisaanik aamma paasivara A-p paasinninnera unaasoq imminut qularnaveeqqusiisuuffiginini aamma atorunnaartoq.
Aallaqqaasiutitut oqaatigaara taarsigassarsiat taakku aalisarnermut, piniarnermut nunalerinermullu tapersiissutit pillugit Inatsisartut peqqussutaat nr. 10, 12. november 2001-imeersoq (2006-imi taarsigassarsiat) kiisalu aalisarnermik piniarnermillu inuussutissarsiutillit inuussutissarsiornerannik siuarsaaneq pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 10, 20. november 2006-imeersoq (2007-imi taarsigassarsiat) tunngavigalugit taarsigassarsiarineqarsimasut. Inuussutissarsiutitigut tapersiisarneq pillugu Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaanni nr. 12-imi, 12. december 1984-imeersumi § 8, imm. 1, nr. 1-ikkut aalajangersarneqarpoq inuussutissarsiutinut tapersiissutitut taarsigassarsiat akilerneqartussanngortinneqassasut, erniat akilersuutilluunniit ullormit akilerneqarfissaminnit qaammat ataaseq qaangerlugu akilerneqarsimanngippata.
Taarsigassarsiat akilerneqarsimanngitsut allatulluunniit iliornikkut erseqqissumik atorunnaarsinneqarsimanngitsut pisoqalisoornermikkut ilatsiinnarnerluunniit pissutigalugu atorunnaarsinnaapput.
Pisoqalisoortarneq eqqarsaatigalugu inatsisitigut tunngavigisaq tassaavoq Danske Lovimi 5-14-4 kiisalu pisassarisat aalajangersimasut pisoqalisoortarnerat pillugu inatsimmi (lov om forældelse af visse fordringer) nr. 274-imi, 22. december 1908-meersumi (inatsimmi 1908-meersumi) §§-it 1-imit 3-mut. Malittarisassat taakku aningaasaatit pigisallu aningaasanik nalillit pillugit inatsisit assigiinngitsut Kalaallit Nunaanni atulersitaanissaannik inatsisikkut nr. 104-kkut, 31. marts 1965-imeersukkut Kalaallit Nunaannut atortuulersinneqarpoq.
Akiitsut allagartaasa pisoqalisoortarnerat eqqarsaatigalugu Danske Lovimi 5-14-4-mi malittarisassaq akiitsut pilersinneqarnerannit ukiut 20-t qaangiunneranni pisoqalisoortarnerannik aalajangersaasoq atuuppoq.
Taarsigassarsiat pineqartut 2006-imi 2007-imilu taarsigassarsiarineqarsimapput. Taarsigassarsiat taamaalillutik pisoqalisoorsimanngillat. Tamanna A-p imminut qularnaveeqqusiisuuffigineranut aamma atuuppoq, tassami qularnaveeqqusiisunit pisassarisat Danske Lovimi malittarisassat tunngavigalugit pisoqalisoortarmata, pisassarisanut inatsimmi tassani pineqartunut ilaatinneqartunut qularnaveeqqusiineq pineqarpat, tak. pisoqalisoortarneq pillugu inatsisip allanngortinneqarnera pillugu isumaliutissiissummi nr. 1460/2005-imi qupperneq 240.
Taarsigassarsialli erniaat Naalakkersuisoqarfimmit akilersinniarneqarsinnaanngorsimaffimminnit ukiut tallimat qaangiunneranni pisoqalisuussapput, tak. inatsimmi 1908-meersumi § 1, nr. 2, tak. § 2.
Pisoqalisoortarneq pillugu malittarisassat saniatigut ilatsiinnartarnermik tun-ngavik nalinginnaasoq pillugu malittarisassaq atuuppoq, tassuunalu aalaja-ngersarneqarpoq akiitsoqarfiusup akiitsoqartumit pisassarisai atorunnaarsinnaasut, akiitsoqarfiusoq pisassarisaqartoq pisassarisallu taakku atortussaatissamaarai akiitsoqartumut erseqqissarneqarsimanngippat, tak. Gomardip atuakkiaani “Obligationsret”-imi 2009-meersumi immikkoortoq 3, quppernerit 265 tulliilu. Akiitsoqartup akiligassai ilatsiinnartarnermik tunngavik taanna tunngavigalugu atorunnaarpata akiligassaqartoq qularnaveeqqusiisuusimappat qularnaveeqqusiisuunera aamma atorunnaassaaq, qularnaveeqqusiisuunerup pisassarisanut pingaarnernut pissusissamisoortumik attuumassuteqartuunera pissutigalugu.
Ilatsiinnartarnermilli tunngaveqarneq taaneqartoq atuutissanngilaq akiligassaqarfigineqartup pisassaqarnera akiligassaqarfigineqartumit atortussaatinniarneqartoq akiligassaqartumut erseqqippat erseqqittariaqaraluarpalluunniit, assersuutigalugu aningaasanngorlugit pisassarisat suussusii erseqqissumik nassuiarneqarsimasut. Akiligassaqarfigineqartup pisinnaatitaaffia taassuma akiligassaqarfigineqarnerminik sukumiisumik erseqqissaasimannginnera pissutigiinnarlugu atorunnaarneq ajorpoq, tak. Højesteretsip eqqartuussutaa 15. juni 1978-imeersoq (“Ugeskrift for Retsvæsen”-imi 1978-imeersumi quppernerni 635-mi tulliinilu naqinneqartoq).
Taamaattumik erniat eqqarsaatigalugit ajornartorsiutip qulaani taaneqartup saniatigut A-p akiligassani eqqarsaatigalugit imminut qularnaveeqqusiisuuffiginerata suli atuunnera pillugu oqaaseqaatissaqanngilanga.
2.2. Ilanngaassisimaneq
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik suliami matumani inuussutissarsiutinut tapersiissutitut taarsigassarsiat A-p aalisariummik isaterinissaanut tapiissutitut akuersissutigineqartunit ilanngaatigisimavai.
Pisortani oqartussaasoq innuttaasup pisortanit pisassarisaanit pisassarisanik piumasaqarneq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassat nalinginnaasut tunngavigalugit aallaavittut ilanngaassisinnaavoq, tak. Gomardip atuakkiaani siusinnerusukkut taaneqartumi quppernerit 218 tulliilu, tak. quppernerit 208 tulliilu. Ilanngaassisoqassappat tunngaviusumik piumasaqaatit tassaapput pisassarisat taakku imminnut nalimmassaqatigiissinnaasuussasut, akilerneqartussanngorsimassasut kiisalu illua’tungeriinneqassasut, tassa imaappoq pisassarisanut siullernut akiligassaqartoq pisassarisat aappaannik akiligassaqarfigineqartuussasoq.
Manna tunngaviutittariaqarpara, tassalu tunngaviusumik piumasaqaatit taakku suliami matumani eqqortinneqarsimasut. Suliami pingajuusutut piginnaatitaaffeqartoqanngitsoq aammattaaq tunngaviutippara. Kiisalu tunngaviutippara suliami matumani pisassarisat (inuussutissarsiornermut tapersiissutinit taarsigassarsiat aamma isaterinermut tapiissutit) inatsiseqartitsinikkut tunngasutigut assigiimmik aallaaveqanngitsut, taamaakkaluarpammi ilanngaassinissamut annertunerusumik periarfissaqartitsilissammat.
Pisuni aalajangersimasuni ilanngaassisoqarsinnaanngilaq, naak taamaaliornissamut tunngaviusumik piumasaqaatit eqqortinneqarsimagaluartut. Pisuni taakkunani ilanngaassinertaqanngitsumik akiliisoqassaaq.
Taamaalilluni ilanngaassineq pisassarisanik illua’tungeriit isumaqatigiissuteqarnerisigut aningaasanngorlugit inuuniarnermi aningaasartuutit pisariaqartut suussusertik tunngavigalugu aalajangersimasut (akissarsiat, isumaginninnermi tunniunneqartartut il.il.). imaluunniit “isumaqatigiissut paasinninnerluunniit nalinginnaasoq tunngavigalugu siunertat aalajangersimasut matussutissaattut atugassatut immikkoortinneqarsimasut (“nalunaaqutserneqarsimasut”), tak. Gomardip atuakkiaani siusinnerusukkut taaneqartumi qupperneq 224, matussutissaattut akilerneqartussanik pissarsiniarnermi ilaatigut atorneqarsinnaanngilaq.
Suliami matumani apeqqutaavoq isaterinissamut tapiissutit pisassarisaneersut paasinninneq nalinginnaasoq tunngavigalugu siunertamut aalaja-ngersimasumut atugassatut immikkoortinneqarsimasut (”nalunaaqutserneqarsimasut”). Taamaappat A-p isaterinissaanut tapiissutitut akuersissutigineqartut pisassarisai ilanngaavigineqarsinnaanngillat.
Isaterinernut tapiissutit pillugit malittarisassat aalisarnermut aningaasaliissutinut immikkoortitat pillugit Inatsisartut inatsisaanni nr. 15-imi, 20. november 2006-imeersumi kingusinnerusukkut allanngortinneqarsimasumiipput (aalisarnermik aningaasalersuineq pillugu inatsimmiipput) (pingaartumillu Inatsisartut inatsisaanni nr. 13-imi, 2. december 2009-meersumiillutik), tak. tassani kapitali 6.
Isaterinermut tapiissutit amerlassusissaat aalisarnermik aningaasalersuineq pillugu inatsimmi § 15 tunngavigalugu aalajangersarneqartarput. Tassuuna aalajangersarneqarpoq tapiissutit amerlassusissaat pingaarnertut aalajangersarneqartussat tassaasut tunngaviusumik aningaasartat angallatip oqimaassusianut/usitussusianut tunngatitanik ilallugit.
Taamaalillutik isaterinermut tapiissutit tassaaginnanngillat isaterinermut aningaasartuutit, tamannalu imatut paasisariaqarpara qinnuteqartut ataasiakkaat isaterinermut atatillugu aningaasatigut naammaginartumik/naleqquttumik taarsiivigineqarnissaat tapiissutitigut aamma qulakkeerneqassasoq.
Aalisarnermik aningaasalersuineq pillugu inatsimmi § 16, imm. 1-ikkut aalajangersarneqarpoq aalisariut pineqartoq isaterinermut tapiissutit tunniunneqarneranni piviusumik [pinngitsoorani] isaterneqassasoq.
Aalajangersagaq taanna inatsit pillugu oqaaseqaatitigut (inatsisissatut siunnersuummi § 1, nr. 11-mi) itisilerneqarpoq, taakkunanngalu makku erserput:
“§ 16-imi isaterinermut tapiissutit tunniunneqareernerini angallat suneqassanersoq pillugu malittarisassanik aalajangersaasoqarpoq. [...] § 16, imm. 1-imi ersippoq tapiissutinik akiliisoqarnerani angallat aserorterneqavissasoq. Tamanna imatut isumaqarpoq angallat siunertanut allanut atorneqassanngitsoq, aalisariutinillu nalunaarsuiffimmit peerneqassalluni.”
Taamaalilluni manna qularutissaagunanngilaq, tassalu inatsisiliortut aalajangersakkakkut tassuuna siunertarigaat – tamannalumi inatsimmi kapitali 6-ip qulequtaani aamma takuneqarsinnaareerpoq: “Aalisarnermi aalisariummik isaterinissamut tapiissutit pillugit aalajangersakkat“ – isaterinermut tapiissutit (ilaat) piviusumik [pinngitsoorani] isaterinermut atorneqassasut. Allatut oqaatigalugu, tak. Gomard, tapiissutit (ilaat) isaterinermut atugassatut nalunaaqutserneqarsimapput.
Inatsiseqartitsinermik paasinninneq taaneqartoq aalisarnermik aningaasalersuineq pillugu inatsimmi siunertatut aalajangersakkamit aamma ikorfartorneqarpoq, tak. inatsimmi § 1. Taamaalilluni aalajangersakkami tassani imm. 1-imi oqaaseqatigiit aappaasigut isaterinermut tapiissutit atulersinneqarnerannut (Inatsisartut inatsisaannut nr. 13-imut, 2. december 2009-meersumut) atatillugu ikkunneqartukkut aalajangersarneqarpoq inatsisip manna (aamma) siunertarigaa: “...sinerissamut qanittumi aalisarnermi aaqqissugaanikkut naleqqussaanermut atatillugu akuersissutit peerneqarnerisigut angallatit isaternissaannut tapiissutit atulersinnerisigut maannakkut siunissamilu pisaqarnissamut periarfissanut aalisariutit angissusiisa naleqqussarnissaat.”
Taamaalilluni ataatsimut isiginnillunga paasinninnera unaavoq piviusumik [pinngitsoorani] isaterinermut tapiissutit inatsisiliortunit imatut nalunaaqutserneqarsimasut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik aningaasani taakkunani pisortat pisassarisaannik ilanngaassisinnaajunnaarsillugu. Taamaalillutik aningaasat ilanngaassinertaqanngitsumik tunniunneqassapput.
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup suliami A-mut tunngasumi ilanngaassinerminut atatillugu taamatut isumaliutersuuteqarsimannginnera taamalu tapiissutit ilaannit pineqartunit inatsisikkut tunngavissaqarani ilanngaassisimanera ajuusaarnartutut isigaara. Tamatumani oqaatigaara Naalakkersuisoqarfiup ilanngaassisarneq pillugu aalajangersakkamut kaajallaasitami aalajangersarneqarsimasumut innersuussinera allatut inerniliinissamut pissutissaqalersitsinngitsoq, tassami oqartus-saasut inatsiseqartitsinikkut maleruaqqusamik taamaattumik inatsiseqartitsinikkut innuttaasunut tunngaveqarniarsinnaanngimmata.
Tapiissutit ilaat piviusumik [pinngitsoorani] isaterinermut atorneqanngitsut eqqarsaatigalugit manna isumaliutersuutigeqqinneqarsinnaavoq, tassalu tapiissutit taakkua ilaat siunertamut aalajangersimasumut atugassatut aamma nalunaaqutserneqarsimannginnersut – taamalu ilanngaaviginngitsoorlutik. Tapiissutit ilaat taaneqartut qulaani pingaarnertut oqaatigineqartutut isaterinermut atatillugu aningaasatigut taarsiissutitut isigineqartariaqarput.
Tapiissutit ilaat taakku ilanngaassivigineqarsinnaajunnaarsillugit nalunaaqutserneqarsimanersut erseqqarluppoq. Taamaattumik Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik ajornartorsiut taanna pillugu siullertut isummerfiginnippat tamanna eqqornerpaasutut isigaara.
Taamaalillunga ataatsimut isiginnillunga inassuteqaatigaara suliaq A-mut tunngasoq Naalakkersuisoqarfiup suliareqqissagaa, isumaliutersuutikkalu qulaani taaneqartut isiginiarlugit suliarissagaa.
3. Ilanngaassinermut atatillugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq (ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsineq tunngavigalugu aalajangiinermik oqartarneq) kiisalu ilitsersuisussaatitaaneq
Suliamik matuminnga suliarinninninnut atatillugu malugaara ilanngaassineq A suliami illua’tungiusutut isumaanik ilanngaassineq sioqqullugu tusarniaaviginagu ingerlanneqarsimasoq.
Tamatumani eqqortussaq anguniarlugu oqaatigaara manna isumaqatiginngikkiga, tassalu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup - uannut oqaaseqaammini 9. juli 2014-imeersumi taamatut paasisariaqakkattut – oqaatigigaa A-p eqqartuussissuserisua ilanngaassineq sioqqullugu suliami illua’tungiusutut isumaanik tusarniaavigisimagaa. E-mailit Naalakkersuisoqarfiup innersuussutigisai tusarniaanermut attuumassuteqanngillat.
Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu malittarisassat suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19-imiipput.
Suliassalli suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi malittarisassat, matumani inatsimmi § 19-imi malittarisassat ilanngullugit eqqarsaatigalugit, taamaallaat “suliani aalajangiiffigineqartuni” atuupput, tamatumani tak. inatsimmi § 2, tassuunami aalajangersarneqarmat inatsit sulianik aalajangiiffigineqartunik aalajangiiffigineqartussanilluunniit suliarinninnermut atuuttoq.
Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 2 pillugu oqaaseqaatinit erserpoq “aalajangiiffigineqarsimasunik aalajangiiffigineqarumaartunilluunniit” oqarnermi eqqarsaatigineqartoq sulianik inatsiseqartitsinermut tunngasunik, tassa imaappoq oqaaseqaatinik suliaqarneq, taakkunuuna aalajangerniarlugu pisumi suna eqqortuunersoq imaluunniit eqqortuussanersoq.
Inatsisilerinikkut atuagarsornermi una isumaavoq, assersuutigalugu tak. Niels Fengerip atuakkiaani “Forvaltningsloven med kommentarer”-mi 2013-imeersumi quppernerit 95 tullialu, oqartussaasup aningaasanngorlugit allanit pisassarisani pillugit aalajangiineri suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi pineqartunut ilaatinneqartut, oqartussaasup pisassarisaanut inatsisikkut tunngavigisaq tassaappat pisortat pillugit inatsiseqartitsineq, imaanngitsoq inuit ataasiakkaat pillugit inatsiseqartitsineq.
Oqartussaasup pisassarisaminik akiliisitsiniarluni iliuuserisai inuit ataasiakkaat pillugit inatsiseqartitsineq tunngavigalugu iliuuserineqartutut taamalu aalajangiinermik oqartarnermi pineqartunut ilaatinneqanngitsutut aallaavittut erseqqissumik isigineqarput – pisassarisat pisortat pillugit inatsiseqartitsinermik imaluunniit inuit ataasiakkaat pillugit inatsiseqartitsinermik tunngaveqarnerat apeqqutaatinnagu – tak. Niels Fengerip atuakkiaani siusinnerusukkut taaneqartumi qupperneq 96 kiisalu Folketingip Ombudsmandiata 2013-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernermi 10-mi suliaq 2013-3-mik normoqartoq. Isumaliutersuutit qanoq inernilerneqarnissaannut aalajangiisuusoq tassaasariaqarpoq akiliisitsiniarnermi iliuuserineqartut ataasiakkaat ingerlatsivimmut immikkut sammitinneqarnersut, imaluunniit akiliisitsiniarnermi iliuuserisaq tassaanersoq akiligassaqarfiusup akiliisitsiniarnermini ataatsimut iliuuserisaa.
Folketingip Ombudsmandiata – pingaartumik siusinnerusukkut, tak. Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni “Forvaltingsret”-imi 2002-meersumi qupperneq 53 – manna (naak qularpalukkaluamik) tunngaviutittarsimavaa, tassalu ilanngaassinissamik aalajangiineq akissarsianit ilanngaassinissatut ittoq suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi (ingerlatsineq pillugu inatsimmi) aalajangiinermik oqartarneq tunngavigalugu aalajangiinertut isigineqartariaqartoq.
Paasinninnerli taanna Ombudsmandip oqaaseqaataani qulaani taaneqartumi quppernermi 10-mi immikkoortumi siullermi qimanneqarsimasorinarpoq, ilanngaassisarnermimi ajornartorsiut tassani taaneqarsimanngilluinnarmat.
Naak tamanna nalorninartoqaalukkaluartoq ilanngaassisarneq pillugu malittarisassat nalinginnaasut tunngavigalugit ilanngaassinissamik aalajangiinerit suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu aalajangiinertut isiginnginnissaat qaninnerpaasoq isumaqarpunga. Tamanna aalajangiinermik oqartarnermi akiliisitsiniarnermi iliuutsit ingerlatsivimmut immikkut sammitinneqartut aamma akiliisitsiniarnermi iliuutsit akiligassaqarfiusunut nalinginnaasunut sammitinneqartut avissaartisimaneqarnissaat qulaani taaneqartunut aamma naapertuunnerpaajuvoq. Tamatumani aamma oqaatigaara akissarsianik ilanngaassisarneq pillugu malittarisassanut ilanngaassisoqarnissaanik aalajangiinerit aalajangiinerunissaannik tunngavilersuutitut innersuussineq isuma una aallaavigalugu assortorneqarsinnaasoq, tassalu akissarsianit ilanngaassisarneq pillugu malittarisassat ilanngaassisarneq pillugu malittarisassanit nalinginnaasunit allaanerussutaat tassaasoq ingerlatsivimmut immikkut sammititaanertik.
Uanga paasinninnera unaagaluartoq ilanngaassisarneq pillugu malittarisassat nalinginnaasut tunngavigalugit ilanngaassisoqarnissaanik aalajangiinerit – tamaassorinartumik – aalajangiinerunngikkaluartut, pisut qanoq issusiat apeqqutaatillugu suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi tunngaviit malinneqarnerat assersuutigalugulu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq ingerlatsinermi ileqqorissaarnermut naleqqunnerpaasussaavoq.
Suliami matumani pineqartoq tassaavoq A-p Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmit ilitsersorneqareerluni aalisariummik isaterinermut tapiissutinik qinnuteqarnera akuerineqarneralu, A-li akiitsut Naalakkersuisoqarfiup taarsigassarsisoqarnissaanik nammineq akuersisimaneratigut pilersimasut ilanngaassutigineqarnissaannik piumasaqaateqarfigineqarsinnaanerminik ilitsersorneqarsimanani.
Tamanna tunngavigalugu Naalakkersuisoqarfiup A ilanngaassinissamik aalajangiineq sioqqullugu suliami illua’tungiusutut isumaanik ingerlatsinermi ileqqorissaarneq tunngavigalugu tusarniaavigisimanngimmagu tamanna ajuusaarnartutut isigaara. A-p isaterinissamut tapiissutinik qinnuteqarneranut atatillugu Naalakkersuisoqarfimmit ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi ilitsersuisussaatitaanermik tunngavik tunngavigalugu ilitsersorneqarsimannginnera, matumani ilanngaassivigineqarnissamik piumasaqaateqarfigineqarsinnaanera ilanngullugu eqqarsaatigalugu, aamma ajuusaarnartutut isigaara - taamatummi ilitsersuineq pisussissamisoorsimassagaluarmat. Tamatumani oqaatigaara uanga paasinninnera unaasoq suliamik suliarinnittup inuussutissarsiutinut tapersiissuteqartarneq pillugu sulianik isumagisaqartup isaterinissamut tapiissutit akuersissutigineqarnerisa nalaani napparsimasimanera utoqqatsissutut atorneqarsinnaanngitsoq, naak Naalakkersuisoqarfik isumaqaraluartoq tamanna utoqqatsissutaasinnaasoq; taamaalilluni oqartussaasup sulianik ingerlatsinini sulianillu ingerlatseriaatsini oqartussaasup iluani paatsooqatigiittoqarsinnaajunaarlugu aaqqissuuttariaqarpai.”
Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfiup allakkatigut 19. november 2014-imeersutigut nalunaarfigaanga suliaq suliareqqilerniarlugu aalajangerluni.
Naalakkersuisoqarfik allakkatigut 21. november 2014-imeersutigut nalunaarfigaara oqaatigineqartoq tusaatissatut tigugiga suliamilu annertunerusumik iliuuseqaqqissanngitsunga.