Piffissaq suliamik suliarinninnermut atorneqartoq sullianilu allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaanermut tunngasuni nalunaaruteqartarneq. Oqartussaasumut eqqortumut ingerlatitseqqilluni nassiussineq
Avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiup A-p suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaata allagaatinut amerlasoorpassuarnut tunngasup Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmit akineqarsimannginnera eqqartuussissuserisup B-p A sinnerlugu naammagittaalliuutigaa.
Ombudsmandi isumaqarpoq A Naalakkersuisoqarfiup paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2-mut naapertuuttumik nalunaarfigisimanngikkaa.
Ombudsmandi aammattaaq isumaqarpoq Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni A-p qinnutigisaanik A-p naammagittaalliuummik Ombudsmandimut tunniussinerata nalaani, tassalu allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tunniunneqarneranit qaammatit arfineq marlungajaat qaangiunneranni, suliarinnissimannginnera akuerineqarsinnaanngilluinnartoq. Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisami allagaaterpassuit pineqarnerat apeqqutaatinnagu.
Ombudsmandi tamatuma saniatigut isumaqarpoq Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tiguneqarnerata kingornatigut aatsaat qaammatit arfineq marluk qaangiuttut suliamik suliarinninnermik siullermik aallartitsisimanera, kiisalu oqartussaasumut eqqortumut ingerlatitseqqilluni nassiussinissaq qulaajarniarlugu allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarineqarnissaanik ilitsersortinniarluni Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfianut aatsaat taamaalinerani saaffiginnissimanera akuerineqarsinnaanngilluinnartoq.
Ombudsmandip suliamik naliliiviginninnermini manna pingaartillugu isiginiarpaa, tassalu oqartussaasup suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisanik sapinngisamik pilertornerpaamik suliarinnittussaaneranik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi tunngaviusumik piumasaqaat Naalakkersuisoqarfiup annertuumik sumiginnarsimagaa.
Oqaaseqaat oqartussaasup suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaanik suliarinnittarnerani tunngaviulluinnartumik aalajangiisuulluinnartumillu aalajangersakkanut tunngasuummat Ombudsmandip Inatsisartut Inatsisinut Ataatsimiititaliaat aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfia tamatuminnga nalunaarfigai (oqaaseqaat 21. oktober 2015-imeersoq, j.nr. 2015-204-0008).
1. Aallaqqaasiut
A-p suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaata Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmit suliarineqarsimannginnera eqqartuussissuserisup B-p uannut allakkatigut 24. februar 2015-imeersutigut A sinnerlugu naammagittaalliuutigaa. Suliap Ombudsmandimit misissuiffigineqarnera naammagittaalliuut pissutigalugu aallartinniarlugu aalajangerpunga.
[...]
2. Suliap ingerlasimanera
A suliami allagaatinik amerlasuunik paasitinneqarumalluni taamani Inuussutissarsiornermut, Aatsitassanut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiusumut e-mailikkut 30. juli 2014-imeersukkut qinnuteqarpoq. Aatsitassanut tunngasuni suliassaqarfiup iluani pissutsit assigiinngitsut immikkut taaneqartut pillugit Naalakkersuisoqarfiit, Aqutsisoqarfiit, DCE-p (Avatangiisinut Nukissiuuteqarnermullu tunngasuni Nunami namminermi Sullissivik) aamma GEUS-ip (Danmarkimut aamma Kalaallit Nunaannut Nunamut namminermut Ujarassiornikkut misissuisarfiup) akornanni allagaatinik attaveqatigiinnermut ilaatigut tunngasunik paasitinneqarumalluni qinnuteqaataavoq.
A-p suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaata tiguneqarnera Naalakkersuisoqarfiup e-mailikkut 31. juli 2014-imeersukkut uppernarsarpaa. Naalakkersuisoqarfik tamatuma saniatigut akivoq:
“Naalakkersuisoqarfik qinnutigisap annertussusia isiginiarlugu ullut qulit ingerlaneranni allagaatinik paasissutissiinissamut periarfissaqanngilaq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2, allagaatit paasisaqarfigiumasatit amerlaqimmata, allagaatillu paasisaqarfigiumasat piffissamut sumut tunngasuunersut killissalerneqarsimanngimmat. Tamatuma saniatigut paasissutissanik isertuussassanik immikkoortiterineq atugassiissutinik atuiffiusariaqassasoq naliliisoqarpoq.
Suliami allagaatinik paasitinneqarumallutit qinnutigisavit annertussusia aamma Naalakkersuisoqarfimmit akissuteqarnissamut atugassiissutit pisariaqartut qanoq annertutiginerat pillugit sukumiinerusumik naliliisoqareerpat suliami allagaatinik paasitinneqarumallutit qinnutigisavit qaqugu akineqarsinnaanerata naatsorsuutigineqarsinnaanera Naalakkersuisoqarfiup paasissutissiissutigisinnaassavaa.
[...]” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)
A-p e-mailikkut 18. september 2014-imeersukkut Inuussutissarsiornermut, Aatsitassanut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmit akineqarnissani nukingisaarutigaa. Naalakkersuisoqarfik ulloq taanna e-mailikkut akivoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq qaqugu akisinnaanerlugu suli paasissutissiissutigisinnaanngikkini. Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatip annertunera aamma allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap Naalakkersuisoqarfimmit akissuteqarnissamut atugassiissutit pisariaqartut qanoq annertutiginissaat pillugu suli Naalakkersuisoqarfimmi misissuisoqarsimannginnera tamatumunnga tunngavilersuutitut innersuussutigaa.
Naalakkersuisut nutaat november 2014-imi Inatsisartunut qinersineq pissutigalugu 12. december 2014-imi pilersinneqarput, suliassaqarfiillu agguataarneqarlutik. A-p allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaa taamani Inuussutissarsiornermut, Aatsitassanut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiusup tigusimasaa suliassaqarfiit nutaamik agguataarneqarnerisa kingornatigut Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup nutaap suliassaqarfianut nooqataavoq.
A-p Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik akeqqullugu e-mailikkut 16. februar 2015-imeersukkut nukingisaarpaa. A-p nukingisaarutaa Naalakkersuisoqarfimmit akineqanngilaq. Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmi suliami aalajangiisoqarsimannginnera eqqartuussissuserisup B-p A sinnerlugu tamatuma kingornatigut uannut allakkatigut 24. februar 2015-imeersutigut ilanngussartalitsigut naammagittaalliuutigaa. Eqqartuussissuserisup B-p naammagittaalliuummini makku ilaatigut oqaatigai:
“[...]
Sullitara [A] tassaavoq nunat tamat avatangiisinik illersuiniaqatigiiffiat, apeqqutit avatangiisinut tunngasut pillugit misissuinermik paasissutissiisarnermillu ilaatigut siunertaqartoq, periarfissaqarfiatigullu inatsisiliortut aalajangiisartullu allat sunnerneqarsinnaagaangata avatangiisinut tunngasut aalajangersimasut pitsaanerulersinneqarnissaannik suliniuteqartartoq. Suliniaqatigiiffik massakkut ukiut 40-t sinnerlugit taamaaliorsimavoq.
[A-p] Kalaallit Nunaanni avatangiisinut tunngasut pineqartut (oliamik aatsitassanillu ujarlerneq piiaanerlu) pisariaqarneratut paasisaqarfigiumallugit ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu aalajangersakkat tunngavigalugit allagaatinik arlalinnik paasitinneqarnissani qinnutigaa.
[...]
[A-p] allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqarneranit qaammatit arfineq marluk massakkut ingerlareermata allagaatinillu suli paasissutissiisoqanngimmat manna tunngaviutippara, tassalu Aatsitassanik Aqutsisoqarfik allagaatinik paasissutissiissamaanngitsoq.
Tamanna ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviit pingaarnerpaat ilaannik, tassalu innuttaasut allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaanerannik (ingerlatsivimmik nakkutilliinermik) unioqqutitsinertut isigaara.
Naammagittaalliuutip siunertaraa Inatsisartut Ombudsmandiata Aatsitassanik Aqutsisoqarfimmut (Naalakkersuisunullumi) manna erseqqissassagaa, tassalu Aatsitassanik Aqutsisoqarfiup innutaasut suliassaqarfimmi avatangiisinut tunngasutut ittumi pingaaruteqaqisumi aalajangiinernik aalajangiinermullu tunngavinnik paasitinneqarsinnaatitaanerminnik atuiumanerat itigartissinnaanngikkaa. Minnerunngitsumillu taamaaliorsinnaanngitsoq Inatsisartut Ombudsmandiata aatsitassanut tunngasuni allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu aalajangiinermik qanittukkut tamanut saqqummiussinerata kingornatigut.
[...]” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)
Suleqatima ilaata eqqartuussissuserisoq B naammagittaalliorneq tunngavigalugu oqarasuaatikkut attavigaa. Suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmit suliarineqarsimannginnera naammagittaalliuutaasoq eqqartuussissuserisup B-p erseqqissarpaa.
Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik allakkatigut 9. marts 2015-imeersutigut qinnuigaara suliaq pillugu oqaaseqaateqaqqullugu, matumani eqqartuussissuserisup B-p naammagittaalliuutaa ilanngullugu eqqarsaatigalugu. Suliami allagaatit nassiunneqarnissaat aamma qinnutigaara.
Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik qinnuigaara Naalakkersuisoqarfik suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tiguneqarnerata kingornatigut qanoq iliuuseqarsimanersoq, oqaaseqaammini nassuiaqqullugu Naalakkersuisoqarfiullu suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisamut akissuteqannginneranut pissutaasoq pillugu nassuiaateqaqqullugu. Naalakkersuisoqarfik aamma qinnuigaara suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap ilaasa Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup suliassaqarfianut attuumassuteqanngitsut oqartussaasumut eqqortumut ingerlateqqillugit nassiunneqarnissaat Naalakkersuisoqarfiup isumagisimaneraa paasissutissiissutigeqqullugu, tak. suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu Inatsisartut inatsisaanni nr. 8-mi, 13. juni 1994-imeersumi kingusinnerusukkut allannguuteqartinneqarsimasumi § 7, imm. 2.
Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuiso-qarfik allakkatigut 26. marts 2015-imeersutigut suliaq pillugu oqaaseqaateqarpoq. Naalakkersuisoqarfik imatut akivoq:
“Eqqartuussissuserisup [B-p]p allakkatigut 24. februar 2015-imeersutigut [A] sinnerlugu naammagittaalliuutaanut tunngatillugu suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq pillugu Inatsisartut Ombudsmandiata allakkatigut 9. marts 2015-imeersutigut Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik oqaaseqaqqullugu qinnuigaa.
Tamanna pissutigalugu Naalakkersuisoqarfik paasissutissiivoq [A] allakkatigut 9. marts 2015-imeersutigut ima akineqarsimasoq:
“Paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2 naapertorlugu ullut qulit iluini qinnutigisannik akissuteqarnissamut periarfissaqanngitsoq Inuussutissarsiornermut, Aatsitassaqarnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiup mailikkut 31. juli 2014-imi nalunaarutigaa, pissutigalugu allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu qinnuteqaatit annertuupilussuummat, allagaatinik paasitinneqarnissamik noqqaassutigineqartunut piffissaliussatigut killeqartitaanatik annertuupilussuummata, aammalu paasissutissanik isertuussanik immikkoortiterinissaq isumalluutinik piumaffeqarnassalluni. Isumaqarmallu pisortani ingerlatsineq pillugu paasitinneqarsinnaatitaanermut inatsimmi suussusersisinnaanissamut piumasaqaat tamakkiisumik imaluunniit ilaannakortumik naapertuutsitaanera pillugu aamma nalilersuisoqassasoq.
Aatsitassarsiorfiup iluani oqartussaasut suliarinninnerannut ilaasutut allagaatit Aatsitassanik Aqutsisoqarfiup aamma Aatsitassanut Tunngasuni Avatangiisinik Aqutsisoqarfiup, GEUS-ip, DCE-p Naalakkersuisoqarfiullu akunnerminni paarlaateqatigiittagaat sulinermut tunngatillugu allagaataaneri Naalakkersuisoqarfiup paasinninnerisimavaa, taamaattumillu aallaaviatigut allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaffiusumut ilaatinneqaratik. Aatsitassanut ikummatissanullu inatsimmi § 3 malillugu aatsitassaqarnermut oqartussaasoqarfik pillugu aatsitassanik inatsisaasuni aalajangersakkat najoqqutaralugit nalinginnaasumik naatsorsuutigisaasimavoq Aatsitassanik Aqutsisoqarfik aamma Aatsitassanut Tunngasuni Avatangiisinik Aqutsisoqarfik aalajangiussisarnerminni, innersuussissuteqartarnerminni, imaluunniit oqaaseqaateqartarnerminni , imaluunniit aatsitassaqarfiup iluani oqartussaasutut allanik suliaqartarnerminni ataatsimoortutut oqartussaasuussasutut isigineqartassasut.
Taamatuttaaq tamanna tunngavigalugu Pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 9, 13. juni 1994-imeersumi § 15-ip nassatarisaatigut allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu qinnuteqaativit suliarineqarnera aallaaviatigut Naalakkersuisoqarfiup aalajangiinissaata ataaniissannginnera Naalakkersuisoqarfiup naatsorsuutigivaa. Taamaattorli imatut allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu aalajangiussineq, Aatsitassanut Tunngasuni Avatangiisinik Aqutsisoqarfimmut, Aatsitassanik Aqutsisoqarfimmut aamma Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoqarfimmut nassiussarisimasat, Inuussutissarsiornermut, Aatsitassaqarnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmut ingerlateqqinneqarsimanngitsut aqutsinermik oqartussaasoqarfiit taakku ataanniittussaassalluni. Tamanna ilutigalugu aatsitassaqarfimmi aqutsinermik oqartussaasunut akuuffeqartunut allanut tunngatillugu allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu qinnuteqaativit suliarineqarnerani Naalakkersuisoqarfiup ataqatigiissaarisutut atuuffimmik isu-maginnissinnaanerminik Naalakkersuisoqarfik naatsorsuuteqarsimavoq.
Aatsitassanik suliassaqarfimmi allagaatinik paasitinneqarsinnaanermut tunngasumik oqaaseqaateqarnissamik qinnuteqarluni taamanikkut Inuussutissarsiornermut, Aatsitassaqarnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiusumut Inatsisartut Ombudsmandiat allakkatigut 15. juli 2014-imeersutigut saaffiginnippoq. Oqaaseqaammi ingammik aatsitassanik suliassaqarfimmi oqartussaasut iluserisaat naalagaaffik pillugu inatsiseqartitsinermut (Namminersorlutik Oqartussat pillugit inatsiseqartitsinermut) tunngasunik, aammalu aatsitassanut ikummatissanullu inatsisaasunut tunngatitamik Ombudsmandi nassuiaaqqusivoq.
Inatsisartut Ombudsmandiannut 10. oktober 2014-imi oqaaseqaammik Inuussutissarsiornermut, Aatsitassaqarnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik tunniussaqarpoq. Ombudsmandip oqaaseqaateqarneranik aalajangiisuusutut tamatuma allagaatinik paasitinneqarnissamik qinnuteqaatinnik suliaqarnermik sunniuteqarsinnaassasoq Naalakkersuisoqarfiup naliliissutigaa, tassaniimmata aqutsisartoqarfiit sullissisarfiillu arlallit, aatsitassanik suliassaqarfimmi oqartussaasutut suliassanik isumaginnittarnermut pingaaruteqartut.
Suliamut Inatsisartut Ombudsmandiat 1. december 2014-imi oqaaseqaatini saqqummiuppaa. Oqaaseqaammini ombudsmandip isumaa naapertorlugu Aatsitassanut Aqutsisoqarfik aamma Aatsitassanut Tunngasuni Avatangiisinik Aqutsisoqarfik oqartussaasoqarfittut immikkoortut marluttut isigineqartariaqarneri qularutigineqarsinnaanngitsoq ombudsmandip inerniliissutigaa. Tamatuma nassatarisaanik Aatsitassanut Aqutsisoqarfiup aamma Aatsitassanut Tunngasuni Avatangiisinik Aqutsisoqarfiup akornanni allagaatit paarlaateqataassutaasut suliffiup iluaniittuusutut isigineqarsinnaanngillat, taamaattumillu ombudsmandip isumaa naapertorlugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi suliffiup iluani sulinermi allagaatit pillugit malittarisassiat naapertorlugit allagaatit taakku allagaatinik paasitinneqarnissamit immikkoortinneqarsinnaanatik.
Naalakkersuisut inatsisilerinermi (oqartussaasunut inatsiseqartitsinermut) oqartussaasutut ataatsitut ingerlannginnerat, tassaasulli ministerinik (Naalakkersuisunik) aqutsisoqarfiullutik, ministerinik naligiissitaasunik tamarmik immikkut tunniunneqartumik suliassaqarfimmik aqutaqartunik ingerlatsiviusut suliamik naliliinermini pingaaruteqartillugu ombudsmandip inissippaa. Taamaalillutik Naalakkersuisunit peqatigiilluni aalajangiussat aalajangiunneqartut Ombudsmandip isumaa naapertorlugu inatsisilerinermi sunniuteqartuunatik tassaaginnarput politikkikkut aalajangiussaasut.
Allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu qinnuteqaatinnik suliami Naalakkersuisoqarfiup aalajangiussaqarnissamut piginnaasartuusutut oqartussaasuunera Ombudsmandip oqaaseqaataata kingornatigut qularuteqarnani naatsorsuutigineqarsinnaajunnaarpoq.
Inatsisartunut 28. november 2014-imi qinersisoqarpoq. 12. december 2014-imi inissitsiternerup kingornatigut suliassaqarfiit nutaat pillugit 20. januar 2015-imi kaajallaasitaq atulersinneqarpoq, tamatuma kingornatigut aatsitassaqarnermik suliassaqarfik [Naalakkersuisunut] Aningaasaqarnermut Aatsitassanullu Naalakkersuisumut tunniunneqarluni, taamaattorli aatsitassanut tunngatillugu inuussutissarsiornermut suliffeqarnermullu pissutsit, aamma niuernermut tunngasutut apeqqutit [Naalakkersuisunut] Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermut Nunanullu allanut Tunngasunut Naalakkersuisumut inissinneqarlutik.
Naalakkersuisut inatsisilerinermi (oqartussaasunut inatsiseqartitsinermut) oqartussaasutut ataatsitut ingerlannginnerat, tassaasulli ministerinik (Naalakkersuisunik) aqutsisoqarfiullutik, ministerinik naligiissitaasunik tamarmik immikkut tunniunneqartumik suliassaqarfimmik aqutaqartunik ingerlatsiviusut suliamik naliliinermini pingaaruteqartillugu ombudsmandip inissippaa.
Tamanna tunngavigalugu suliani allagaatit Naalakkersuisoqarfiup aalajangiussivigisassai, aammalu suliassaqarfiit agguataarnerannut atuuttuusumut naleqqiullugu Naalakkersuisoqarfiup ataaniittuusunut pineqanngippata aatsitassanik suliassaqarfimmi suliassaqarfiit agguataarnerat nutaaq malillugu oqartussaaffinnut allanut piginnaassusermik tunineqarsimasunut allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu suliaqarfigisannut ataqatigiissaarinissamut aalajangiussaqarnissamullu tunngatillugu aqutsisoqarfimmi piginnaasaqarnerup nuunneqarnissaa Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup tulluarnerpaatippaa.
Qinnuteqaatit tamakkiisumik imaluunniit ilaannakortumik akuersaarneqarsinnaassanersoq, imaluunniit allagaatinik paasitinneqarnissamik qinnuteqaatinnik suliaqarneq naapertuutinngitsumik isumalluutinik pisariaqartitsinissaata pingaartuutinneqassanera suliassaqarfiusut allat iluini Naalakkersuisoqarfiup aalajangiiffigisinnaasaata aamma iluaniinngilaq.
Qulaani tunngavigisat pineqartut pissutigalugit, ilanngullugulu allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu qinnuteqaativit suliarinera assut isumalluutinik pisariaqartitsimmat, aammalu aqutsisoqarnermi isumalluutiminik Naalakkersuisoqarfik pingaarnersiuisariaqarsimammat manna tikillugu qinnuteqaativit suliarinera naammassiniarneqarsinnaasimanngilaq.
Aatsitassat pillugit ingerlatallu tamatumunnga pingaarutillit pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 7, 7. december 2009-meersup (aatsitassat pillugit inatsit) allanngortinnissaa pillugu Inatsisartut Inatsisaannut siunnersuutip imarisaanut apeqqutigisannut tunngatillugu Inatsisartut nittartagaat innersuussutigisinnaavara, tassanilu siunnersuut Inatsisartut 2015-imi upernaakkut ataatsimiinneranni oqaluuserisassatut 108-tut suliarisassatut ilanngussaasoq nassaarisinnaavat.
Tamatuma kingornatigut qinnuteqaatit aqutsisoqarfittut oqartussaasunut pingaarutilinnut, allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu qinnuteqaatigisannik aalajangiussaqarsinnaasunut agguaanneqarnissaanik Naalakkersuisoqarfik isumaginnissaaq.”
Siunertamut tassunga allagaatinik paasitinneqarnissaq pillugu [A-p] qinnuteqaataata suliarinissaanut oqartussaaffimmik ilitsersuummillu eqqortumik nalunaaruteqarnermik saqqummiussinissaq pillugu paasitinneqarsinnaaneq pillugu aamma sulianik isumaginnittarneq pillugu inatsisini apeqqutini Siulittaasup Naalakkersuisoqarfia suliassanut akisussaasuusoq Naalakkersuisoqarfiup mailikkut 20. marts 2015-imi nassiunneqartutigut qinnuigisimavaa.
Allagaatip matuma assingata aammalu Ombudsmandip allagaa 9. martsimeersup nassiunnerisigut inatsisilerituup [B-p] maalaarutaa ilanngullugu Aatsitassanut Ikummatissanullu Aqutsisoqarfimmut maalaarutaasoq pillugu Naalakkersuisoqarfiup Siulittaasup Naalakkersuisoqarfia aamma Aatsitassaqarnermut Naalakkersuisoqarfik ilisimatippai.”
Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup oqaaseqaataa suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaassutitut eqqartuussissuserisumut B-mut allakkatigut 8. april 2015-imeersutigut nassiuppara. Eqqartuussissuserisoq B allakkatigut 22. april 2015-imeersutigut akivoq Naalakkersuisoqarfik suliami suli aalajangiisimanngitsoq. Eqqartuussissuserisup B-p suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 7, imm. 2 innersuussutigalugu oqaatigaa allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat Naalakkersuisoqarfiup oqartussaasunut eqqortunut ingerlateqqillugu nassiussimanngikkaa, allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnuteqaat Inuussutissarsiornermut, Aatsitassanut Ikummatissanullu aamma Suliffeqarnermut Naalakkersuisoqarfimmut Naalakkersuisut nutaat suliassaqarfinnik agguataarinerat ukiup affaanik sioqqullugu tunniunneqarsimasoq.
Allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaneq inuiaqatigiinni nutaaliaasuni tamat oqartussaaqataaneranni pingaaruteqartumik ilaasoq eqqartuussissuserisup B-p oqaatigaa. Eqqartuussissuserisup B-p aamma oqaatigaa innuttaasut ingerlatsinermi sulianik suliarinnittarneq, aalajangiinermut tunngavissat assigisaallu pillugit allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaanerannik (ingerlatsivimmik nakkutilliinermik), matumani avatangiisinut pissutsinut aamma avatangiisinut isumannaallisaanermut pissutsinut tunngasunik A-p paasitinneqarsinnaatitaaneranik mattussiutigaluni Naalakkersuisoqarfiup pissutigisatut taaneqartut tunngavigalugit allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaammik suliarinninngitsoorsinnaanngitsoq.
Tamatuma kingornatigut imaattunik oqaaseqaateqarpunga:
3. Misissuinerma killissalersorneqarnera
Suliap ingerlasimanera pillugu allaaserineqartumik takuneqarsinnaavoq, A-p suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Aatsitassanullu Naalakkersuisoqarfimmut qinnuteqaataa Naalakkersuisut nutaat 12. december 2014-imi suliassaqarfinnik agguataarinerisa kingornatigut Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmut suliassanngortinneqarsimasoq. Taamaalillunga oqaaseqaatinni Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfimmut ingerlatitaasumut Naalakkersuisoqarfiit marluusut taaguutaat atorpakka.
Suliap ingerlasimanera pillugu allaaserisami aammattaaq atuarneqarsinnaavoq Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfik Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfianut allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap qanoq suliarineqarnissaanik ilitsersorneqarnissani siunertaralugu saaffiginnissimasoq. Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup tamatuma kingornatigut Aatsitassanut Ikummatissanut Naalakkersuisoqarfimmut oqartussaasumut eqqortumut suliarisassanngorlugu ingerlateqqillugu nassiussimavaa. Aatsitassanik Ikummatissanillu Naalakkersuisoqarfik tamatuma kingornatigut suliaq pillugu allakkatigut 11. juni 2015-imeersutigut aalajangiivoq. Aatsitassanut Ikummatissanullu Naalakkersuisoqarfiup aalajangiinera eqqartuussissuserisup B-p A sinnerlugu uannut allakkatigut 15. juni 2015-imeersutigut naammagittaalliuutigaa. Naammagittaalliuut taanna immikkut suliaraara.
Taamaalillunga allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap oqartussaasumit suliarineqarnerani allagaatinik paasitinneqarumasumik ilisimatitsineq, kiisalu oqartussaasup pisinnaatitaanera allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnutigisap oqartussamut eqqortumut ingerlateqqillugu nassiunneqarnera pillugit apeqqutit kisiisa oqaaseqaammi matumani sammivakka (immikkoortumi 5-imi). Naggataagut suliaq pillugu naatsumik eqikkaavunga (immikkoortumi 6-imi).
Misissuininnut atatillugu Folketingip Ombudsmandiata oqaaseqaatai arlaleriarlunga innersuussutigisarpakka. Tamatumunnga pissutaavoq uanga naammagittalliuummik pineqartumik suliarinninnera eqqarsaatigalugu inatsiseqartitsinermi pissusiusunut assingusunut isummernissannut siusinnerusukkut pissutissaqarsimannginnera, minnerunngitsumillu Kalaallit Nunaanni inatsiseqartitsinermi tunngaviusut pingaarnerusutigut Danmarkimi inatsiseqartitsinermi tunngaviusunut assingummata. Taamaattumik Folketingip Ombudsmandiata paasinninnera oqaaseqaatini taaneqartuni takuneqarsinnaasoq ilalersinnaavara.
4. Piffissaq suliamik suliarinninnermut atorneqartoq aamma ilisimatitsineq
4.1 Malittarisassatigut tunngavik
Paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16 oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarnissamik qinnuteqaatip suliarinninnera aalajangiiffiginninneralu pillugit aalajangersakkanik imaattunik ilaatigut imaqarpoq:
Ҥ 16. Qinnuteqaat akuersaarneqarsinnaanersoq oqartussap pineqartup piaarnerpaamik aalajangiiffigissavaa [...]
Imm.2. Paasitinneqarnissamik qinnuteqaat oqartussamit pineqartumit tiguneqarnermi kingorna kingusinnerpaamik ullut qulit qaangiutsinnagit akuersaarneqarsimananiluunniit itigartitsissutigineqarsimanngippat oqartussap qinnuteqartoq taamaattoqarneranut pissutaasumik kiisalu aalajangiinerup qaqugu pinissaa naatsorsuutigineqarsinnaanersoq pillugu nalunaarfigissavaa.
[...]”
§ 16, imm. 1 pillugu oqaaseqaatinit erserpoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat akuersaarneqarsinnaanersoq oqartussap pineqartup “piaarnerpaamik” aalajangiiffigissagaa, oqaaseqatigiillu taamaattut atoraanni siunertaasoq erseqqissarneqartoq tassaavoq oqartussap allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatit immikkut pilertussuseqartumik suliarisassagai.
§ 16, imm. 2-mit erserpoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq oqartussap ullut qulit qaangiutereersut suli akuersaarsimanngippagu imaluunniit itigartissimallugu nalunaarutigisimanngippagu oqartussap allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqartumut tamatumunnga suna pissutaanersoq, qaqugulu aalajangiinissaq naatsorsuutigineqarsinnaanersoq nalunaarutigissagaa. Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap oqartussaasumit naleqquttumik pissutissaqarani sivisuallaamik suliarineqannginnissaanik qulakkeerinninnissaq aalajangersakkamut ilaatigut tunngaviuvoq.
Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisat oqartussaasup sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiiffigisassagai paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi taamaalilluni erseqqissumik tunngaviuvoq. Paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip siunertaa eqquutsinneqassappat tamanna aamma tunngaviuvoq, matumani pisortat ingerlatsineranni suliat suliarineqartut pillugit ilisimasat suli soqutiginaateqartillugit, tusagassiuutinit, suliffeqarfinnit kattuffinnillu il.il. - paasitinneqarsinnaatitaaneq pissutigalugu – avammut paasissutissiissutigineqartartut, ilanngullugit eqqarsaatigalugit.
Isiginiagassat allat paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip tunuaniittut, tassaapput nakkutilliinermi isiginiagassat, pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu isumaliutissiissummi nr. 325/1963-imi oqaatigineqartut. Nakkutilliinermi isiginiagassat ilaatigut imatut allaaserineqarput:
“B. Nakkutilliinermi isiginiagassat
Pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaanerup atuutilernissaanik kissaateqarnermik tapersersuinermut tunngaviusutut taaneqartut ilagaat innuttaasut annertunerpaamik malinnaanissaminnut periarfissaqartariaqarnerat, taamaalillutillu pisortat suliassaminnik eqqortumik ingerlatsinerannik malinnaaviginnissinnaasariaqarnerat nakkutigisinnaasariaqarnerallu.
[...]
Suliassaqarfiit aalajangersimasut iluanni iliuuserineqartoq ilisimaqarfigissallugu suliniaqatigiiffiit ataatsimoortukkaat mikinerusut anginerusulluunniit soqutigisaasa isumaginissaannik suliassaqartut soqutigisinnaavaat.
[...]” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)
Oqartussaasup suliami allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq akuerineqassanersoq sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiisussaanera taamaalilluni aamma tassaavoq nakkutilliinermi isiginiagassap paasitinneqarsinnaaneq pillugu inatsisip siunertaa naapertorlugu isumagineqarsinnaaneranut aamma tunngaviusoq.
Ullunik qulinik piffissaliineq isumaqarpoq oqartussaasoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tiguneranit ullut qulit aalajangiinissaminut utaqqisinnaanngitsoq. Oqaatsip “piaarnerpaamik” atorneqarnera ullunik qulinik piffissaliinermut sanilliukkaanni imatut paasineqassaaq oqartussaasoq aallaavittut sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiissasoq.
Taamaattumik allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatit oqartussaasup sulianik tulleriiaarinermini salliutissavai, nalinginnaasumillu ulapinneq kinguartitsinermut tunngavilersuutitut innersuutigisinnaanagu, tamanna pillugu tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsit pillugu isumaliutissiissummi nr. 1510/2009-mi, quppernerit 798 tullialu.
Allagaatit arlallit pillugit paasitinneqarnissamik qinnuteqartoqarsimatillugu oqartussaasoq allagaatinik qularnanngitsumik paasissutissiissutigineqarsinnaasunik erngertumik aallaavittut paasissutissiisariaqarpoq, tak. Folketingip Ombudsmandiata 1994-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernerit 356 tulliilu. Taava oqartussaasoq allagaatit paasisaqarfigiumaneqartut sinneri pillugit aalajangiinerminik kingusinnerusukkut nalunaaruteqarsinnaavoq. Oqartussaasoq allagaatit paasisaqarfigiumaneqartut sinneri pillugit ullunik qulinik piffissaliisimanerup iluani aalajangiisinnaanngikkuni allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqartoq ullunik qulinik piffissaliisimanerup iluani aalajangiisinnaannginnermut tunngaviusut pillugit nalunaarfigissavaa, qaqugu akissuteqarnissaq naatsorsuutigineqarsinnaanersoq ilanngullugu eqqarsaatigalugu.
Oqartussaasup ullunik qulinik piffissaliineq angumerisinnaanngikkuniuk tamatumunnga suliamut attuumassuteqartumik tunngavilersuissaaq, tak. kinguartitsinissamut tunngavilersuutit akuerisat isumaliutissiissummi taaneqartumi quppernerit 798 tullialu, Folketingip Ombudsmandiata tamatumunnga tunngatillugu oqaaseqaatai ilanngullugit. Folketingip Ombudsmandiata 1992-imi ukiumoortumik nalunaarummini quppernerni 72-imi tulliinilu kinguartitsinernut immikkut tunngavilersuutit arlallit taasimavai. Folketingip Ombudsmandiata aammattaaq oqaatigaa allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatit suliatut nukingiussassatut suliarineqartassasut oqartussaasullu suliassaataanut allanut naleqqiullugit pingaarnersiuinermi salliutinneqartassasut, matumani Folketingimik sullissineq ilanngullugu eqqarsaatigalugu.
Suliami allami Folketingip Ombudsmandia oqaaseqaateqarsimavoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatip misisissuiffiginissaa atugassiissutinik immikkut ittunik annertuumik pisariaqartitsiffiuppat oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatip aalajangiiffiginissaanik kinguartitsinissaanut tamanna tunngavilersuutigineqarsinnaasoq, tak. Folketingip Ombudsmandiata 1990-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernerit 50 tulliilu. Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq qanoq annertutiginersoq qanorlu ittuunersoq ilaatigut kinguartitsinissap qanoq sivisutigiumaarneranut aalajangiisuussaaq. Folketingip Ombudsmandiata aamma oqaatigaa allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqartarnerup siunertaata, aamma oqartussaasup aallaavittut sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiinissaanik piumasaqaatip piffissap suliamik suliarinninnermut atorneqartup akuerineqarsinnaasup sivisussusissaa killileraa. Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfiani sulianik suliani allagaatinik paasitinneqarumanermut tunngasunik suliarinninnermik nammineerlunga misissuiffiginninnera 2013-902-0002-mik j.normulik aamma innersuussutigaara (takuuk 2014-imi ukiumoortumik nalunaarummi immikkoortoq 5.6).
“Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit pillugu ilitsersuut (Namminersornerullutik Oqartussat, Inatsisileriffik, december 1994)”-imeersumi akissuteqarnissamut piffissaliussat il.il. eqqarsaatigalugit ingerlatsinermi ileqqorissaarneq pillugu allaaserisamit aammattaaq makku erserput:
“206. Oqartussaaffiup aammattaaq suliassamut tunngassuteqartoq ilisimatittariaqarpaa suliassaq sivikinnerusumik suliarineqartussaagaluaq immikkut pissuteqartumik pisarnermit sivisunerusumik suliarineqartariaqalerpat.
207. Suliamut tunngassuteqartumit allakkat nukingisaarutit suliassallu suliarineqarnerani piffissamik atorneqartumik naleqquttumik tunngavilersukkat ingerlaannartumik akineqartariaqarput. Akissuteqaammi ilisimatitsissutigineqartariaqarpoq suliassaq qanoq inissisimanersoq aammalu ajornanngippat ilisimatitsissutigineqarluni suliassap aalaja-ngiivigineqarnissaa oqartussaaffiup qaqugu naatsorsuutigineraa.”
Taamaalilluni suliaq sivisunerusumik suliarineqartillugu oqartussaasup suliami illua’tungiusoq suliap sumut killinnera pillugu nammineerluni suliniuteqarnermigut nalunaarfigisariaqarpaa. Taamatuttaaq suliami illua´tungiusup nukingisaarutitut allagai oqartussaasup akisariaqarpai, suliap suliarineqarnerani piffissap atorneqartup sivisussusia naleqquttumik tunngavilersuutigineqarsimappat.
4.2. Naalakkersuisoqarfiup piffissaq suliamik suliarinninnermut atugaa ilisimatitsineralu
Suliami matumani allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatip tunniunneqareernerata kingornatigut ulloq ataaseq qaangiuttoq Naalakkersuisoqarfiup A ilisimatippaa Naalakkersuisoqarfik allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap annertussusia pissutigalugu ullunik qulinik piffissaliisimanerup iluani aalajangiisinnaanngitsoq. Naalakkersuisoqarfik aammattaaq ilisimatitsivoq allagaatit pigineqartut amerlaneri pissutigalugit qaqugu aalajangiisoqarnissaa naatsorsuutigisinnaanerlugu oqaatigisinnaanngikkini.
Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap annertussusia innersuussutigalugu ullunik qulinik piffissaliisimanerup iluani aalajangiisinnaannginnini pillugu ilisimatitsinermigut tunngavilersuutitut innersuussutigisaa eqqarsaatigalugu isumaqarpunga tunngavilersuut tamanna suliamut attuumassuteqartumik tunngavilersuutaasoq, nalunaarutiginnittussaatitaanerlu pillugu naatsorsuutigineqartumik tunngavigisassaanut tamanna naapertuuttuusoq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2. Aammattaaq Folketingip Ombudsmandiata 1990-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernerit 50 tulliilu innersuussutigakka, immikkoortumi 4.1-imi innersuussutigineqartutut. Oqartussaasorli sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiisussaavoq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 1, immikkoortumi 4.1.-imi aamma allaaserineqartutut. Aallaavik immikkoortumi 4.1-imi taaneqarsimasoq innersuussutigaara, tassanilu oqaatigineqarpoq allagaatit arlallit pillugit paasitinneqarnissamik qinnuteqartoqarsimatillugu oqartussaasoq allagaatinik qularnaatsumik paasissutissiissutigineqarsinnaasunik erngertumik aallaavittut paasissutissiisariaqartoq, oqartussaasorlu allagaatit paasisaqarfigiumaneqartut sinneri pillugit aalajangiinerminik kingusinnerusukkut nalunaaruteqassalluni.
Oqartussaasup ullunik qulinik piffissaliinerup iluani allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq pillugu aalajangiisinnaannginnerata tunngavianik nalunaarutiginninnerup saniatigut oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqartoq ilisimatissavaa qaqugu aalajangiisoqarnissaa naatsorsuutigineqarsinnaasoq, immikkoortumi 4.1-imi oqaatigineqartutut.
Naalakkersuisoqarfiup A aalajangiisoqarnissaata qaqugu naatsorsuutigineqarsinnaaneranik ilisimatinngilaa. Tamanna tunngavigalugu isumaqarpunga Naalakkersuisoqarfiup ilisimatitsinera ilisimatitsissuteqartussaatitaanermut naapertuutinngitsoq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2.
A-p allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqarnerup kingorna qaammat ataaseq affarlu qaangiuttoq Naalakkersuisoqarfik akissuteqaqqullugu september 2014-imi siullermik nukingisaarpaa, februar 2015-imilu nukingisaaruteqaqqilluni. A-p nukingisaarutaa Naalakkersuisoqarfiup september 2014-imi akivaa, Greenpeacelli februar 2015-imi nukingisaarutaa akinagu. Taamaalilluni suliap inissisimanera Naalakkersuisoqarfiup nammineq suliniuteqarnermigut A-mut ilisimatitsissutiginngilaa, A-llu februar 2015-imi nukingisaarutaa akinagu. Isumaqarpunga tamanna ingerlatsinermi ileqqorissaarnermut naapertuuttuunngitsoq, tamanna pillugu qulaani immikkoortoq 4.1-imi suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit pillugu ilitsersuummi allaaserineqartutut.
Naammagittaalliuutip uannut nassiunneqarnerata nalaani, A-p allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqarnerata kingorna qaammatit arfineq marlungajaat ingerlareersut allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat Naalakkersuisoqarfiup suliarisimanngilaa. Tamanna akuerineqarsinnaanngitsutut isigaara, allagaatit amerlasuut pineqarnerat apeqqutaatinnagu.
Malugaara Naalakkersuisoqarfiup oqaaseqaammini 26. marts 2015-imeersumi, Naalakkersuisoqarfiup A-mut akissutaani tunngavigisatut taaneqartut saniatigut, suliami aalajangiisoqarsimannginneranut pissutsit allat marluk Naalakkersuisoqarfiup ilanngullugit taasimagai: Aatsitassanut tunngasuni oqartussaassutsimik ilusilersuinermik uanga nammineerlunga misissuiffiginninnera aamma Inatsisartunut qinersineq.
Naalakkersuisuugallartut “atorfimmi suliassat ingerlaannarnissaannut pisariaqartunik taamaallaat suliaqarsinnaapput” tak. Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit inatsimmi nr. 26-mi, 18. november 2010-meersumi § 29, oqaaseqatigiit aappaat isiginiarlugu, Inatsisartunut qinersisoqarnissaanik aalajangiisoqarsimatillugu Naalakkersuisoqarfik suliamik allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnutigineqartumut akissuteqarsinnaanersoq isumaliutersuutigissallugu pissutissaqarsinnaasoq ilumoornerarpara. Naalakkersuisut imaluunniit ilaasortaasa ataasiakkaat naalakkersuinikkut iliuuseqannginnissaannik qulakkeerinninnissaq aalajangersakkap taassuma siunertaraa, tak. aalajangersagaq pillugu oqaaseqaatit. Uangali erseqqissumik paasinninnera unaavoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq Naalakkersuisoqarfiup suliarisinnaagaa suliarissallugulu, tassami paasissutissanik allagaatinillu pioreersunik paasitinneqarneq naalakkersuinikkut iliuutsitut isigineqarsinnaanngilluinnarmat.
Aammattaaq oqaatigaara oqartussaasoq inatsisit atuuttut tunngavigalugit aamma oqartussap piffissami suliamik suliarinninnerani inatsiseqartitsinermik paasinninnera apeqqutaatillugit aalajangiisassasoq. Taamaalilluni oqartussaasoq pisuni qulaani taaneqartumi suliap suliarineqarneranik unitsitsigallarsinnaanngilaq, aammattaaq tak. allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq akuerineqassanersoq oqartussaasup sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiinissaa paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi tunngaviummat. Taamaattumik isumaqarpunga aatsitassanut tunngasuni oqartussaassutsimik ilusilersuinermik nammineerlunga misissuiffiginninnera Inatsisartunullu qinersineq oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarineqarnissaanik kinguartitsineranut tunngavilersuutaasinnaanngitsut.
5. Oqartussaasutut pisinnaatitaaneq aamma allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisamik oqartussaasumut eqqortumut ingerlatitseqqilluni nassiussineq
5.1 Malittarisatigut tunngavik
Oqartussaasup sorliup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaammik aalajangiinissamut pisinnaatitaaneranik apeqqut paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 15-ikkut aalajangersarneqarpoq.
Aallaaviusoq tassaavoq suliani ingerlatsinermi oqartussaasumit aalajangiivigineqartuni imaluunniit aalajangiiviigineqartussani allagaatinik paasitinneqarnissaq qinnutigineqarpat ingerlatsinermi oqartussaasoq suliami pissusiviusut pillugit aalajangiinissamut pisinnaatitaasoq allagaatinik paasissutissiisoqassanersoq aalajangiissasoq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 15, imm. 1-imi oqaaseqatigiit siulliit. Tamanna atuuppoq allagaatit oqartussaasumit allamit tiguneqarsimagaluarpataluunniit, tak. John Vogterip atuakkiaani “Offentlighedsloven med kommentarer”-mi, 1998-imeersumi qupperneq 263.
Suliaqarsinnaavoq piareersarneranni suliallu aalajangiiffigineqannginnerani oqartussaasut arlallit peqataaffigisaannik. Sulianik taamaattunik suliarinnittoqartillugu ingerlatsinermi oqartussaasoq suliami pissusiviusut pillugit aalajangiinissamut pisinnaatitaasoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat pillugu aalajangiinissamut pisinnaatitaavoq, tak. John Vogterip atuakkiaani siuliani taaneqartumi qupperneq 264.
Allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaat allagaatinut aalajangiinissami ilaanngitsunut tunngappat, allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq ingerlatsinermi oqartussaasumit allagaatinik tigumminnittumit aalajangiiffigineqassaaq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 15, imm. 1-imi oqaaseqatigiit aappaat. Tamanna isumaqarsinnaavoq allagaat ataaseq pillugu allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq oqartussaasut arlallit suliarisinnaagaat.
Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfiani sulianik suliani allagaatinik paasitinneqarumanermut tunngasunik suliarinninnermik nammineerlunga misissuiffiginninnera aammattaq innersuussutigaara, taannalu immikkoortoq 4.1-imi taaneqartutut 2014-imi ukiumoortumik nalunaarutinni immikkoortumi 5.6-imi ilanngunneqarpoq.
Oqartussaasoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap aalajangiiffiginissaanut pisinnaatitaanani isumaqaruni, saaffiginnissut oqartussamut eqqortumut sapinngisaq malillugu ingerlateqqillugu nassiutissavaa, tak. suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi pisortat ingerlatsineranni suliassat suliarineqartarnerat pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 8, 13. juni 1994-imeersoq, § 7, imm. 2.
Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit pillugu ilitsersuummi ilitsersuinissamut pisussaatitaaffik pillugu ilaatigut imaattunik allassimasoqarpoq:
“31. Innuttaasoq nammineerluni imaluunniit telefonikkut oqartussaaffimmut saaffigisassarinngisaraluaminut saaffiginnissimappat pineqartoq ilisimatinneqartariaqarpoq oqartussaaffimmut sumut saaffiginnittariaqarnersoq. Aalajangersakkap § 7, imm. 2-ani erseqqissarneqarpoq saaffiginnissut saaffigisassarinngisaraluamut allaganngorlugu ingerlatinneqartoq tassanngaanniit sapinngisamik oqartussaasunut eqqortunut ingerlateqqinneqassasoq. Oqartussaaffiup saaffiginnissummik tigusaqarsimasup saaffiginnissut oqartussaasumit sorlermit suliarineqartussaanersoq nalornissutigiguniuk ilitsersuutigisariaqarpaa tamatuma Namminersornerullutik Oqartussat inatsisilerinermut allaffianut imaluunniit kommunimi sullissivimmut taamatut isigineqarsinnaasumut saaffiginnissuteqarsinnaanermut periarfissaqarnera.”
Tamanna allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap oqartussaasumit sapinngisamik pilertornerpaamik suliarineqarnissaanik immikkoortoq 4.1-imi allaaserineqartumut ataneqartikkaanni isumaqarpoq oqartussaasoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tigunerata kingornatigut allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq sapinngisamik pilertornerpaamik oqartussaasup misissussagaa, nalilerlugulu allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq imaluunniit qinnutigisap ilaa oqartussaasumut allamut suliarineqartussanngorlugu ingerlateqqillugu nassiunneqassanersoq.
5.2 Naalakkersuisoqarfiup pisinnaatitaanera ingerlatitseqqillunilu nassiussinera
Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup oqaaseqaataanit 26. marts 2015-imeersumit erserpoq A Naalakkersuisoqarfiup e-mailikkut 9. marts 2015-imeersukkut akisimagaa allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap ilaanik Naalakkersuisoqarfiup nammineq suliarinissaanut pisinnaatitaaffiginngisaminik oqartussaasunut susassaqartunut ingerlatitseqqilluni nassiussinissaq isumaginiaraa.
Naalakkersuisoqarfiup oqaaseqaammini 26. marts 2015-imeersumi paasissutissiissutigaa Naalaakkersuisoqarfik e-mailikkut 20. marts 2015-imeersukkut Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfia attavigisimagaa, oqartussaasup sorliup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarinissaanut pisinnaatitaanerata allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarineqarnissaanik ilitsersorneqarnissaata qulaajarneqarnissaat siunertaralugu. Tamanna pillugu oqaatigaara Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq oqartussaasunut eqqortunut ingerlatitseqqillugu nassiussinissaq isumaginiarlugu A-mut ilisimatitsisimanerata kingornatigut ullut aqqanillit qaangiuttut tamanna pisimasoq.
Immikkoortumi 5.1-imi taaneqartutut oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq taassuma tiguneqarnerata kingornatigut sapinngisamik pilertornerpaamik misissussavaa, allagaatinillu paasitinneqarumalluni qinnutigisaq imaluunniit qinnutigisap ilaa oqartussaasumut allamut suliarineqartussanngorlugu ingerlateqqillugu nassiunneqassanersoq naliliilluni. Naalakkersuisoqarfiup Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfia allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tiguneqarnerata kingornatigut qaammatit arfineq marluk qaangiuttut attavigivaa oqartussaasup sorliup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisamik suliarinninnissamut pisinnaatitaanerata allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarineqarnissaanik ilitsersuinissap qulaajarneqarnissaa siunertaralugu. Tamanna akuerineqarsinnaanngilluinnartutut isigaara.
6. Eqikkaaneq
Qulaani taaneqartumit ersertutut paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip erseqqissumik tunngavia tassaavoq oqartussaasut allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq sapinngisamik pilertornerpaamik aalajangiiffigissagaa.
Malugaara A-p allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaa amerlasuunik allagaatitaqartumut tunngasuusoq. Tamanna allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisaq pillugu aalajangiinissaanik kinguartitsinermut oqartussaasup tunngavigisinnaagaluarpaguluunniit piffissap suliap suliarineqarneranut atorneqartup akuerineqarsinnaasup qanoq sivisutigisinnaanera killeqarpoq. Tassunga atatillugu oqaatigaara paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2-kkut nalunaarutiginninneq pillugu aalajangersarneqarmat, immikkoortumi 4.1-imi taaneqartutut, oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap suliarinera iluamik pissutissaqarani sivitsuloorutissanngikkaa qulakkeerneqassasoq.
Isumaqarpunga Naalakkersuisoqarfiup suliamik A-mut ilisimatitsinera ilisimatitsisussaatitaanermut naapertuutinngitsoq, tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 16, imm. 2. A allagaatinik paasitinneqarumanerminut akissummik qaqugu tigusaqarnissani naatsorsuutigisinnaaneraa Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tigunerata nalaani Greenpeacelluunniit akissuteqaqqusilluni nukingisaarinerani paasissutissiissutiginngilaa.
Taamatuttaaq isumaqarpunga, Naalakkersuisoqarfiup A-p februar 2015-imi nukingisaarutaanut akissuteqarsimanngilluinnarnera ingerlatsinermi ileqqorissaarnermut naapertuutinngitsoq.
Malugaara Naalakkersuisoqarfik allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisap tiguneqarnerata kingornatigut aatsaat qaammatit arfineq marluk qaangiuttut Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfianut suliamik saqqummiussinermigut suliamik suliarinninnermik siullermik aallartitsisimasoq.
Tamanna tunngavigalugu isumaqarpunga Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup suliamik suliarinninnera akuerineqarsinnaanngilluinnartoq.
Sakkortuumik isornartorsiuininni manna pingaartillugu isiginiarpara, tassalu Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermullu Naalakkersuisoqarfiup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnutigisanik pisariaqarneratut tulleriiaarinermigut sapinngisamik pilertornerpaamik oqartussaasut suliarinnittarnerannik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi piumasaqaat assut sakkortuumik sumiginnarsimagaa.
Tamanna tunngavigalugu aamma isumaqarpunga Inatsisartut Inatsisinut Ataatsimiititaliaata aamma Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfiata oqaaseqaatip assilineranik ilisimatinneqarnerat eqqornerpaasoq, tak. Inatsisartut Ombudsmandiat pillugu inatsimmit § 23.