NALUNAARUSIAQ

Kommuneqarfik Sermersuumi sulianik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut tunngasunik misissuineq pillugu

4. december 2014, J.nr. 2014-901-0048

IMAI

1. Aallaqqaasiut

2. Misissuinermi paasisat 

3. Inatsiseqartitsinikkut tunngavigisaq 

3.a Qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsisarneq pillugu ataatsimut oqaatigisassat 

3.b Naliliinikkut soraarsitsineq aamma naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsineq 

4. Suliap soraarsitsinermut tunngasup ingerlanerani aqqusaagassat 

4.a Suliap aallartisarneqarnera/aallaqqaaserneqarnera 

4.a.i Suliamik paasissutissartalersuineq uppernarsaatinillu naliliineq 

4.a.i.a Allattuisussaatitaaneq pillugu immikkut oqaatigisassat

4.b Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq 

4.b.i Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu ataatsimut oqaatigisassat, matumani suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut annertusisamik pisussaaffeqarneq ilanngullugu eqqarsaatigalugu 

4.b.ii Sulisunik ikilisaaneq/sipaarniarneq pillugit immikkut oqaatigisassat 

4.b.iii Nalunaarutiginnittut pillugit paasissutissanik pineqartut kikkuussusiinik ilisarnarunnaarsaasarneq pillugu immikkut oqaatigisassat 

4.b.iv Pissutsinik inatsisilerinermut tunngasunik inatsiseqartitsinikkut suussusiliisarneq pillugu immikkut oqaatigisassat 

4.c Suliamik aalajangiiviginninneq 

4.c.i Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik 

4.c.i.a Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik pillugu immikkut oqaatigisassat 

4.c.i.b Mianersoqqussutit pillugit immikkut oqaatigisassat 

4.c.i.c Peersitsineq pillugu immikkut oqaatigisassat 

4.c.ii Naligiimmik pinnittarnermik tunngavik 

4.c.iii Tunngavilersuisarneq 

5. Pissutsit ataatsimut tunngasut 

5.a Oqaatsit/taaguutit aalajangersimasumik atorneqartartut 

5.b Soraarneq pillugu isumaqatigiissutit pillugit immikkut oqaatigisassat 

5.c Atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqartumik tatiginassuseqartumillu pissusilersortussaanermik piumasaqaat pillugu immikkut oqaatigisassat 

5.d Atorfeqartitaasup nammineq soraarniuteqarnera pillugu immikkut oqaatigisassat

6. Nalunaarsuineq/sulianik aqutsineq 

1. Aallaqqaasiut

Nammineerluni misissuiffiginninneq Kommuneqarfik Sermersuumut allakkatigut 2. maj 2014-imeersutigut aallartitara massakkut naammassivara.

Misissuininni tassani kommunip sulianik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut, matumani peersitsineq ilanngullugu eqqarsaatigalugu, tunngasunik 2013-imi aamma 2014-imi suliarinnittarsimanera ilaatinneqarpoq, 1. marts 2014 killiliullugu.

Misissuineq taanna ingerlatsivimmik ingerlaavartumik nakkutilliininnut ilaatillugu aallartinniarlugu aalajangerpunga. Kommuneqarfik Sermersuumi sulianik soraarsitsinermut tunngasunik misissuiniarlunga aalajangerninnut ilaatigut pissutaasoq tassaavoq suliat soraarsitsinernut tunngasut soraarsinneqartunut annertuumik sunniuteqartarnerat. Isertitanik qularutissaanngitsumik annaasaqarnerup saniatigut soraarsinneqartup sulisumut inissiamik annaasaqarnera soraarsitsinerup aamma nassatarisinnaasarpaa. Kiisalu soraarsitsineq immikkoortitaanermik nassataqarsinnaasarpoq - soraarsinneqartup siunissami suliffeqaleqqissinnaanera aamma inuiaqatigiit ataatsimut isigalugit eqqarsaatigalugit. Pissutsit tamakku suliat soraarsitsinermut tunngasut eqqortumik suliarineqartarnissaannik piumasaqaateqalersitsipput, taamaattumillu misissuinikkut matumuuna tamanna samminiarlugu aalajangerpunga.

Kommunip suliani soraarsitsinermut tunngasuni sulianik suliarinnittarneranik misissuinera suliat toqqarneqartut arlallit tunngavigalugit ingerlanneqarpoq. Taamaalillunga Kommuneqarfik Sermersuumi suliat 36-t kommunimi atorfeqartitaanermit qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut tunngasut 2013-imi 2014-imiluunniit inaarlugit suliarineqarsimasut toqqarpakka. Suliat taakku tulliuttuni sulianik toqqakkanik taasassavakka. Suliat toqqakkat taakku nalunaarusiami matumani suliani pineqartut kikkuussusii ilisarnarunnaarsillugit eqqartorneqarput. Taamaalillutik kommunip nalunaarsuinermi normuliussimasai suliat normuinik 1-imit 36-mut taarserneqarput. Suliat toqqakkat uangalu taakkununnga normulersuutikka ilanngussani takuneqarsinnaapput. Nalunaarusiami matumani suliat pillugit imaqarnilianni soraarsinneqartoq A-mik taaneqartarpoq.

Oqaatigineqarpoq suliani toqqakkani tjenestemandinik soraarsitsineq pineqanngimmat. Tamanna tjenestemandi ataasiinnaq piffissami pineqartumi soraarsissimallugu kommunip paasissutissiisimaneranik pissuteqarpoq. Misissuinerup ataatsimut tunngasunik qitiutitsinera isiginiarlugu suliamik ataatsimik taassuminnga misissuininnut ilanngussinissannut tunngavissaqarnanga isumaqarpunga.

Kommuni sulianik suliarinninnerminut atatillugu sulianik taamaattunik suliarinninnermi ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviusumik malittarisassanik tunngavinnillu malinnissimanersoq qitiutillugu misissorniarlugu aalajangerpunga.

Tamatumunnga pissutaavoq qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinerup oqaatigineqartutut pineqartunut ataasiakkaanut sakkortoorujussuarmik sunniuteqartarnera, taamaattumillu inatsiseqartitsinikkut innarlitsaaliinissamik isumaliutersuutit pingaaruteqartutut tassani inissisimallutik. Tamanna suliat qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut tunngasut isiginiagassanik mianerisassanillu naliliinermik oqimaalutaanermillu tunngaveqartorujussuunerannit aamma erseqqissarneqarpoq. Taamaattumik periaatsit pillugit malittarisassat immikkut ittut ilaatigut qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut atuuttut aalajangiinerit illersorneqarsinnaasumik tunngaveqarlutik pisimanerannik qulakkeerinnittussat malinneqarnerat annertuumik pingaaruteqarpoq.

Sulianik toqqakkanik misissuininni ajornartorsiutit ataatsimoortunut tunnganerusut tunngaviunerusulluunniit arlallit tamakkua saniatigut malugaakka, taakkualu malugeqqunissaat pisariaqartutut isigaara, kommunip sulianik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasunik siunissami suliarinnittarnissaa eqqarsaatigalugu.

Siusinnerusukkut oqaatigineqartutut misissuinermi salliutitara ataatsimoortunut tunngassorujussuuvoq, oqaaseqaallu manna suliat ataasiakkaarlugit iterna tikillugu misissuinertut aamma isigineqassanngilaq. Taamaalillutik suliat immikkoortut ataasiakkaat ataanni taaneqartut ajornartorsiummik pineqartumik suussusersiniutitut takussutissiatullu atorneqarput. Suliaq immikkoortumi eqqaaneqarsimanngippat imaanngilaq suliaq eqqorluinnartumik suliarineqarsimasoq imaluunniit – tamatumalu erseqqissarnissaa pingaartuuvoq – suliarineqarsimanngitsoq.

Tamatuma saniatigut tikkuarlugu oqaatigaara kommunip aalajangiinera tigussaasutigut eqqortumik angusaqarfiusimanersoq, tassalu pineqartumik soraarsitsineq eqqortuunersoq pissutissaqarnersorluunniit, aallaavittut isummerfigissanngikkiga.

Misissuinerma pissutsit arlallit oqaaseqaateqarfigissallugit naleqquttutut isigisakka qulaajaavigisimammagit misissuininni paasisama - sapinngisamik pitsaanerpaamik paasiuminartuutitsinissaq siunertaralugu - nalunaarusiakkut matumuuna ilaatigut soraarsitsineq pillugu suliami aqqusaagassanut assigiinngitsunut agguataagaasukkut saqqummiunneqarnissaat toqqarpara. Tamatuma saniatigut neriuutigaara nalunaarusiap sulianik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasunik kommunip suliarinninnerani siunissaq eqqarsaatigalugu atorneqarsinnaanera misissuinermi paasisanik taamatut ilusiliilluni saqqummiussinerup nassatarissagaa.

Oqaaseqaatit Folketingip Ombudsmandiata ukiumoortumik nalunaarutaani naqinneqartut misissuininnut atatillugu arlaleriarlunga innersuussutigisarpakka. Uanga nammineq sulianut taakkununnga assingusunik isummerfiginninnissannut pissutissaqarsimannginnera kiisalu Danmarkip Kalaallillu Nunaata inatsiseqartitsinikkut tunngaviisa pingaarnertigut assigiinnerat tamatumunnga pissutaavoq.

2. Misissuinermi paasisat

Immikkoortumi siuliani oqaatigineqartutut misissuinerma siunertaa tassaasimavoq kommunip suliaataanik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasunik toqqakkanik ataatsimut misissuineq, periaatsit pillugit malittarisassat qitiutillugit.

Misissuinerma taassuma ajornartorsiutit erseqqissut ataatsimullu tunngasuunerusut qulaajaavigisimavai, immikkoortunilu ataasiakkaani oqaaseqaatikka/eqikkaallunga inerniliinikka innersuussutigaakka.

Misissuinerma takutippaa kommunip suliat pisut ilarpassuini malittarisassat periaaserlu tunngavigalugit pingaarnerusutigut suliarisarsimagai. Uangali paasinninnera aamma unaavoq suliassaqarfiit ilaanni pitsaanerulersitsisoqartariaqartoq.

Misissuinerma tamatuma saniatigut suliat aalajangersimasut uanga paasinninnera malillugu kommunip suliarinninnera pissutigalugu kommunip atorfeqartitaasumik soraarsitsinissaminut pisariaqarneratut ilumut tunngavissaqarsimaneranik nalornissuteqarfiusinnaasut qulaajarsimavai.

Taamaattumik isumaqarpunga kommunip malittarisassat periaatsillu atorfeqartitaasut inatsiseqartitsinikkut innarlitsaalineqarnerannik qulakkeerisussat siunissami annertuumik eqqumaffigisariaqarai, matumani eqqortumik aalajangiisoqarnissaa ilanngullugu eqqarsaatigalugu. Matumani sulianik paasissutissartalersuisarneq, suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq, pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik, naligiimmik pinnittarnermik tunngavik aalajangiinernillu tunngavilersuisarneq pingaartumik eqqarsaatigaakka. Aallaqqaasiummi oqaatigineqartutut tamanna suliani qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasuni immikkut pingaaruteqarpoq.

Misissuinerma kommunip nalunaarsuisarnera/sulianik aqutsinera eqqarsaatigalugit ajornartorsiutit aalajangersimasut tamatumunnga peqatigitillugu takutippai. Uanga paasinninnera unaavoq tamatuma kommunip nalunaarsuisarnerani/sulianik aqutsinerani pitsanngorsaasoqarsinnaanersoq kommuni isumaliutersuuteqalersittariaqaraa.

Misissuininni paasisakka kommunimut allakkatigut 26. september 2014-imeersutigut nalunaarutigaakka kiisalu nalunaarusiannut missingiut kom-munimut nassiullugu. Kommunip allakkatigut 16. oktober 2014-imeersutigut akivaanga oqaaseqaatikka tusaatissatut tigugini. Kommunip tamatumunnga peqatigitillugu suliat allaaserineqarnerini ataasiakkaani kukkunerit uannut malugeqqullugit oqaatigai, kukkunerillu taakku inaarutaasumik nalunaarusiami naqqinneqarput. Misissuininnullu atatillugu matuma kingornatigut annertunerusumik iliuuseqaqqissanngilanga.

3. Inatsiseqartitsinikkut tunngaviusoq

Pisortani sulisitsisut sulisitsisunit namminersortunit allaassutigalugu inatsiseqartitsinikkut malittarisassanit arlalinnit qilersugaapput. Taamaalillutik pisortani sulisitsisut atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassat saniatigut pisortat pillugit inatsiseqartitsinermi (pingaartumillu ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi) malittarisassanit aamma qilersugaapput. Suliassaqarfinni taakkunani marlunni allassimasunik allassimanngitsunillu malittarisassaqarpoq.

Suliat toqqakkat eqqarsaatigalugit atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermut tunngasuni malittarisassat inatsisikkut aalajangersagaasut suliamut attuumassute-qartunut ilaapput atorfillit (funktionærer) pillugit inatsimmi (sulisitsisut aamma atorfillit akornanni inatsisitigut pissutsit pillugit Inatsisartut inatsisaanni nr. 11-mi, 29. november 2013-imeersumi) malittarisassat. Taannali aatsaat 1. januar 2014-imi atortuulerpoq, taamaalillunilu misissuinermi suliat ilaannaannik aalajangersaaviginnittuulluni. Atorfillit (funktionærer) pillugit inatsisisip inatsisiliortunit illuinnaasiortumik aalajangersarneqarsimasup saniatigut atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermut tunngasut pingaartumik isumaqatigiissutinit assigiinngitsunit (overenskomster aamma aftaler) aalajangersaavigineqarsimavoq, taakkulu suliffeqarnermut tunngasuni illua’tungeriinnit aalajangersagaapput, taamatuttaarlu atorfeqartitsinermut tunngasoq ataaseq atorfinitsitsineq pillugu isumaqatigiissummit (ansættelseskontraktimit) aalajangersaavigineqarpoq; tamatumunnga pissutaasoq tassaavoq pisortat pillugit inatsiseqartitsineq tunngavigalugu atorfinitsitsisarnermut tunngasut – tjenestemandinik atorfinitsitsisarneq eqqaassanngikkaanni – isumaqatigiissummik (aftale) tunngaviatigut tunngaveqartarnerat.

Suliat toqqakkat eqqarsaatigalugit atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi inatsisiliorneq suliamut attuumassuteqartoq alla tassaavoq feriarneq pillugu inatsit (feriarneq pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 10, 12. november 2001-imeersoq), tassami soraarsitsinermut atatillugu soraarnissamut piffissaliussap iluani feriartoqarsinnaanera pillugu apeqqutinik saqqummertoqarsinnaasarmat. Misissuinermili matumani feriarneq pillugu inatsit kommunip eqqortissimaneraa naliliiviginngilara, tassami inatsisiliorneq soraarsitsinermik apeqqummut toqqaannartumik attuumassuteqanngitsoq pineqarmat.

Atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassat allassimasut atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassanik inatsisikkut aalajangersagaanngitsunik tapertaqarput, taakkulu tassaasinnaapput nalinginnaasumik ileqqut aamma inatsiseqartitsinermi periaatsimi ileqqut.

Ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassat inatsisikkut aalajangersagaasut misissuinermut matumunnga pingaaruteqartut suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmiipput (pisortat ingerlatsineranni suliassat suliarineqartarnerat pillugu Inatsisartut inatsisaanni nr. 8-mi, 13. juni 1994-imeersumi) paasitinneqarsinnaatitaanerlu pillugu inatsimmiillutik (pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi nr. 9-mi, 13. juni 1994-imeersumi). Inatsisini malittarisassat taakku tunngavinnit inatsisikkut aalajangersagaanngitsunit kiisalu inatsiseqartitsinermi periaatsimi ileqqunit (Danmarkimilu) Ombudsmandip sulinermini periaasiani ileqqunit tapertalerneqarput. Aallaqqaasiummi oqaatigineqartutut misissuinermi matumani qitiunerpaaq tassaavoq kommunip ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassanik malinninnera/eqqortitsinera.

Suliani ataasiakkaani isumaqatigiissutit (overenskomster) atorfinitsitsinermilu isumaqatigiissutit (ansættelseskontrakter) eqqortinneqarsimasinnaanersut sukumiinerusumik misissorniarnagit misissuinermi matumani aalajangerpunga. Pissutsit nukissanut/atugassiissutinut tunngasut oqaatigineqartutullu ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi malittarisassanik qitiunerpaatitsinerup saniatigut tamatumunnga pissutaasoq tassaavoq isumaqatigiissutit (overenskomster) (atorfinitsitsinermilu isumaqatigiissutit (ansættelseskontrakter)) – soraarnissamut piffissaliisoqarsimappat soraarnissamut piffissaliussat saniatigut – soraarsitsinermi pisunik sukumiinerusumik qaqutiguinnaq aalajangersaasuusarnerat.

3.a Qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsineq pillugu ataatsimut oqaatigisassat

Atorfeqartitaasup sulineranut tunngasut pisortani sulisitsisup – sulisitsisup namminersortup taamaaliorsinnaaneratut – uparuarsinnaallugillu malersorsinnaavai, tassa soorlu atorfeqartitaasoq soraarsinneqassappat. Atorfeqartitaasoq soraarsinneqassanersoq naliliineq pissutsinik ingerlatsivimmi atuuttunik (soorlu sipaarniutinik/pisariillisaanernik) imaluunniit pissutsinik atorfeqartitaasumut tunngasunik (soorlu pikkorlunnermik sulinermulluunniit atatillugu unioqqutitsinernik) tunngaveqarsinnaavoq. Soraarsitsinermi suliarinninnermut inatsiseqartitsinikkullu malitsigitinneqartumut namminermut aalajangiisuusoq tassaavoq tulleriinneri malillugit naliliineq tunngavigalugu imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsisoqarnersoq, tak. immikkoortoq 3.b.

Suliaq soraarsitsinermut tunngasoq marlunnik immikkoortoqarpoq; tassalu atorfeqartitaasup atorfeqartitaaneranut tunngasunik suna tunngavigalugu malersuiniarluni sulisitsisup kissaateqarneranik – aamma tamanna pippat – inatsiseqartitsinikkut malitsigitinneqartoq nammineq pillugu apeqqummik isummerfiginninnermik. Suliani toqqakkani pisuni tamani inatsiseqartitsinikkut malitsigitinneqartoq tassaasimavoq soraarsitsineq peersitsinerluunniit. Eqqortussarli anguniarlugu tikkuarlugu oqaatigaara pisumi atorfeqartitaasumut tunngasumi qisuariaat aamma soorlu tassaasinnaasoq mianersoqqusineq.

Soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiineq immini tassaavoq suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu aalajangiineq. Tamanna ilaatigut Højesteretsip eqqartuussutaatigut 12. september 1996-imeersukkut (”Ugeskrift for Retsvæsen”-ini 1996-imeersumi quppernermi 1462-imi naqinneqartumi) erseqqissarneqarpoq. Taamaalillutik suliat soraarsitsinermut tunngasut suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu aalajangiisarnermi pineqartunut ilaatinneqarput. Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi aalajangersakkat arlallit taamaallaat nanertuutaasumik aalajangiinerni atorneqartarput. Suliat toqqakkat tamarmik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasuupput, taamaaliornerlu taamaattuunini pissutigalugu nanertuutaasumik aalajangiineruvoq.

3.b Naliliinikkut soraarsitsineq aamma naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsineq

Suliani qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut tunngasuni naliliineq tunngavigalugu imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsisoqarnersoq naliliineq suliap suliarineqarneranut aalajangiisuusumik pingaaruteqarpoq. Taamaalilluni immikkoortitsineq taanna ilaatigut inatsiseqartitsinikkut malitsigititamut sunniuteqarpoq, matumani peersitsisoqarsinnaanersoq ilanngullugu eqqarsaatigalugu, taamatuttaarlu taamatut immikkoortitsineq ass. soraarsitsissamaarnerup suliami illua’tungiusup isumaanik qanoq ilusiliilluni tusarniaasoqassanersoq aamma sunniuteqarluni. Sulianik naliliineq tunngavigalugu imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinermut tunngasunik avissaarsimatitsinerup pingaaruteqassusia Folketingip Ombudsmandiata 2001-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernermi 552-imi taamatuttaaq erseqqissarneqarpoq, Ombudsmandillu tassani oqaatigaa ”Uanga paasinninnera unaavoq soraarsitsissamaarneq naliliineq tunngavigalugu imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinerunersoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi erseqqissumik takuneqarsinnaasariaqartoq”. (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Taamaattumik tulleriinneri malillugit naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinermik aamma naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinermik oqartarneq sukumiinerusumik qanoq paasineqassanersoq aallaqqaasiutitut allaaseraara.

Naliliineq tunngavigalugu soraarsitsineq sulisitsisup aqutsisinnaatitaaneranik tunngaveqarpoq, ataqatigiinneqarnermilu tassani ”naliliineq” missingiussilluni naliliinertut paasineqassaaq. Naliliineq tunngavigalugu soraarsitsineq pissutsinik sulisitsisumut tunngasunik (soorlu sipaarniuteqarnermik) aamma pissutsinik atorfeqartitaasumut tunngasunik (soorlu pikkorlunnermik) pissuteqarsinnaavoq. Matumani tamatumunnga peqatigitillugu oqaatigineqarpoq pissutsit atorfeqartitaasumut tunngasut sulisitsisup naliliineq tunngavigalugu allatut iliorluni aamma uparuarsinnaagai, taamaaliorneq atorfeqartitaasup pissusilersornerminik allanngortitsinissaa siunertaralugu pippat. Tamanna ass. atorfeqartitaasup naliliineq tunngavigalugu mianersoqquneqarneratigut pisinnaavoq.

Kommunip isiginiagassat suliamut attummassuteqartut tamarmik missingiussilluni oqimaalutaanermi ilanngunneqarnissaat pisussaaffigaa. Isiginiagassat ilanngunneqartussat ilaat tassaavoq atorfeqartitaasup inatsiseqartitsinikkut illersugaaneranik isiginninneq, aamma tak. Folketingip Ombudsmandiata 1975-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 202, tassanilu ”pisortat sulisoqarnermik aqutsinerminni mianerinnittumik ingerlatsinissaat kissaatiginartuusoq” oqaatigineqarpoq, aamma Jørgen Mathiassenip atuakkiaani ”Forvaltningspersonellet – tjenestemænd og overenskomstansatte”-mi 2000-imeersuni qupperneq 161.

Kommunip missingiussilluni naliliisussaanera aallaavittut qilersugaanngilaq, kommunilli ingerlatsinermi oqartussaasutut allaffissornikkut aqutsinermi missingiussilluni naliliisarnermi ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviit nalinginnaasut malittussaavai, matumani pisunut naapertuuttumik iliuuseqartoqartarnissaanik piumasaqaat aamma ingerlatsiviup isiginiagassat suliamut attuumassuteqartut kisiisa isiginiartassagai piumasaqaat ilanngullugit eqqarsaatigalugit.

Suliani naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinermut tunngasuni inatsiseqartitsinikkut malitsigititaq assigiinngitsunik iluseqarsinnaavoq, soorlu uparuaanertut, inissiinertut il.il. iluseqartitsinermit ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsineq tunngavigalugu aalajangiivittut iluseqartitsinermut, soorlu mianersoqqussutitut soraarsitsinertullu. Suliani naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinernut tunngasuni peersitsisoqarsinnaannginnera tamatumunnga atatillugu erseqqissassallugu pingaaruteqarpoq.

Naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsineq kippaarissumik oqaatigalugu atorfeqartitaasup suliaminut attuumassuteqartumik atorfeqartitaanermut ataneqartinneqarsinnaanngitsumik iliuuseqarsimaneranik - iliuuseqarsimannginneranilluunniit - tunngaveqarpoq. Tamanna atorfeqartitaasup sulinerminut atatillugu unioqqutitsimaneratut allaaserineqarajuttarpoq. Atorfeqartitaasoq sulinermut atatillugu naalakkiummik inatsisinik unioqqutitsisuunngitsumik malinnikkumanngitsoq suliffimminiluunniit tilligartoq assersuutitut taaneqarsinnaavoq. Atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaammik unioqqutitsineq, aamma tak. immikkoortoq 5.c, sulinermut atatillugu unioqqutitsinertut isigineqarajuttarpoq. Pisoq pineqartup sulinermut atatillugu unioqqutitsineratut taaneqarsinnaassappat atorfeqartitaasup pisoq pillugu minnerpaaffiatigut mianersuaalliorsimasutut avoqqaarineqarsinnaanissaa (pisuutinneqarsinnaanissaa) piumasaqaataavoq.

Suliani naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinernut tunngasuni inatsiseqartitsinikkut malitsigititaq (pillaat/pineqaatissiissut) tassaasarpoq mianersoqqussut aamma (nalinginnaasumik piffissaliilluni) soraarsitsineq. Suliani naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinertut ittuni aamma peersitsisoqarsinnaavoq. Peersitsineq eqqarsaatigalugu atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviit nalinginnaasut tunngavigalugit peersitsisoqassappat atorfeqartitaasup tungaanit ”annertuumik” sumiginnaasoqarsimanissaata/unioqqutitsisoqarsimanissaata piumasaqaataanera eqqumaffigissalllugu pingaartuuvoq, tak. imm. 4.c.i.c-mi peersitsineq pillugu allaaserineqartut. Suliaq naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinermut tunngasoq pisut qanoq ittuussusiat apeqqutaatillugu (naliliineq tunngavigalugu) sakkukinnerusumik qisuariarfiulluarsinnaavoq – uparuaanermik, inissiinermik il.il. – taamaalillunillu pillaasoqassanani/pineqaatissiisoqassanani.

Aamma pisoqarsinnaasarpoq soraarsitsinerup naliliinermik tunngaveqarlunilu naalasseriitsuliornermik pissuteqarsinnaaffianik.

Suliani taamaattuni ”periaaseq” suna toqqarneqassanersoq sulisitsisup aallaavittut nammineq toqqarsinnaavaa - tassa naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinerussanersoq imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinerussanersoq. Sulisitsisulli ”periaatsimik” soraarsitsinermut pissusiviusutigut tunuliaqutaasut tunngavigalugit toqqaasussaanera taamaalillunilu naalasseriitsuliorneq pissutaarpiarpat naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinermik toqqaannginnissaa erseqqissassallugu pingaartuuvoq.

Suliani toqqakkani arlalinni soraarsitsineq naliliinermik tunngaveqarnersoq naalasseriitsuliornermilluunniit pissuteqarnersoq imaaliallaannaq aalajangeruminaattarpoq. Tamatumunnga atatillugu suliaq nr. 5 assersuutitut innersuussutigaara. Suliami tassani A nalunaaruteqaqqaarani suliartortannginneq pikkorlunnerlu pissutigalugit soraarsinneqarsimavoq. Taamaalilluni suliaq taanna pissutsinik naliliinermut tunngasumik (pikkorlussuseq pillugu apeqqummik) aamma pissutsinik naalasseriitsuliornermut tunngasumik (nalunaaruteqaqqaarani suliartortannginneq/sulinngitsoortarneq pillugu apeqqummik) imaqarpoq.

Tamatuma pissuseqataa suliami nr. 13-imi atuuppoq. Tassani kommuni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini ilaatigut allappoq A piffissap suliffiusup nalaani (isumaqatigiissuteqaqqaarani/akuerineqarani) aningaaseriviliarsimagami soraarsinneqassasoq. A-p oqarasuaammik angallattakkamik sulinermi nalaani ikumatitsisarsimannginnera, sullitanik assigiinngitsitsisarnera, kommunip oqarasuaataanik namminerminut tunngasut pillugit oqaloqatiginninnernut atuisarnera suliffimmilu oqqatsitsilertarnera kommunip taamatuttaaq innersuussutigai. Aningaaseriviliarneq pissutigalugu peqannginneq kommunillu oqaarasuaataanik atuineq – taamaaliortoqaqqusaannginnera A-mut erseqqissarneqarsimappat – pissutsinut naliliinermut tunngasutut taaneqartariaqarput, A-llu pisinnaasaqassusianik sullitanillu pinninnera pillugu apeqqut pissutsinut naalasseriitsuliornermut tunngasutut taaneqartariaqarluni. Kommunili allappoq A-p pisinnaasai ”annikippallaartut”, taamaattumillu manna tunngaviutittariaqarpara, tassalu soraarsitsinermut tunngaviusoq annertunertigut naliliinermik tunngaveqartoq, tamannali suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi aalajangiinermiluunniit erseqqissumik takuneqarsinnaanani.

Suliaq soraarsitsinermut tunngasoq sorleq pineqarnersoq suliap aallartinneraniilli kommunip erseqqissaasimanissaa – immikkoortumut matumunnga aallaqqaasiussami aamma oqaatigineqartutut – suliap suliarineqarneranut aalajangiisuusumik pingaaruteqarpoq.

4. Suliap soraarsitsinermut tunngasup ingerlanerani aqqusaagassat

Aallaqqaasiussami oqaatigineqartutut nalunaarusiara suliami soraarsitsinermut tunngasumi pingaarnertut aqqusaagassanut immikkoortiterniarlugu aalajangerpunga; tassalu suliap aallartisarneqarneranut (immikkoortoq 4.a), suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut (immikkoortoq 4.b) aamma suliap aalajangiivigineqarneranut (immikkoortoq 4.c), tak. tulliuttut.

4.a Suliap aallartisarneqarnera/aallaqqaaserneqarnera

Suliaq qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinermut tunngasoq taamaattuunini pissutigalugu sulisitsisumit aallarnisarneqartussaavoq, taamaattumillu paasissutissat pisariaqartut taassuma pissarsiariniassavai, uppernarsaasersussavai naliliiffigalugillu, tak. tulliuttut.

4.a.i Suliamik paasissutissartalersuineq uppernarsaatinillu naliliineq

Pisortat paasissutissanik pisariaqartunik tunngavissaqartussaanerannik tunngavik – imaluunniit misissuisussaatitaanermik tunngavik – ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi aalajangiisuulluinnartumik tunngaviuvoq (inatsisikkut aalajangersagaanngitsoq). Pisortat paasissutissanik pisariaqartunik tunngavissaqartussaanerannik tunngaviup manna nassataraa, tassalu ingerlatsinermi oqartussaasoq suliami inatsisinik unioqqutitsisuunngitsumik eqqortumillu aalajangiisinnaassappat suliami pineqartumi paasissutissat pisariaqartut ingerlatsinermi oqartussaasup nammineq aallaavittut pissarsiariniartussaagai, taamaalillunilu tunngaviup siunertaa aamma tassaniippoq, tassalu eqqortumik aalajangiineq.

Oqartussaasoq suliami paasissutissat pisariaqartut pigineqalerpata aatsaat aalajangiissasoq pisortat paasissutissanik pisariaqartunik tunngavissaqartussaanerannik tunngaviup nassataraa. Paasissutissat suut suliami pineqartumi pisariaqartuunersut taamaattumillu oqartussaasumut pissarsiariniarneqassanersut apeqqummi inatsiseqartitsinikkut tunngavik oqartussaasup aalajangiinissaanut atuuttoq suliamilu pineqartumi pisimasut allat aalajangiisuupput.

Qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinerit sakkortuumik sunniutilittut isigineqarajuttarput, taamaattumillu misissuinerup qanoq annertutiginissaanik paasissutissallu pineqartut eqqortuunerisa qularnaatsuunissaannik piumasaqaatit sakkortungaatsiarput, tak. Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret”-imi 2002-meersumi quppernermi 226-mi Kaj Larsenip allaserisaa. Tassani aammattaaq oqaatigineqarpoq pissusiviusup pingaaruteqartup ilumuussusia nalornissutigineqarpat taassuma qulaajarniarneqarnera suliap sukumiisumik paasissutissartalersorneqarneranut ilaasoq, taamaalilluni paasissutissaq pineqartoq soraarsitsisoqassappat soraarsitsinermut tunngaviutinneqarsinnaanersoq uppernarsaatinik ileqquusumik naliliinikkut aalajangiivigineqarsinnaaqqullugu.

Qulaani oqaatigineqartut isumaqarput suliami paasissutissat pisariaqartut pigineqarnerisa kommunimit qulakkeerneqarsimanissaat pingaartuusoq. Qulaani taaneqartut aamma isumaqarput suliami paasissutissaq nalornissutigineqarpat – soorlu taassuma oqaasiinnartigut pissarsiarineqarsimanera pissutigalugu – taanna ilumut tunngaviutinneqarsinnaanersoq isumaliutersuutigineqartariaqartoq.

Suliamik paasissutissartalersuineq pillugu apeqqut suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut aamma tunngavilersuinermut ataqatigiinneqarluinnarpoq, tak. tullliuttuni 4.b aamma 4.c.iii. Tamatumunnga pissutaavoq suliamik paasissutissartalersuinerup paasissutissat suliamut attuumassuteqartut suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut tunngaviusussat pissarsiarineqartussaanerat, suliamilu illua’tungiusup isumaanik tusarniaanerup aalajangiinermut aamma tunngaviusussaanera. Tamatumunnga atatillugu manna erseqqippoq, tassalu paasissutissat kommunip pissusiviusutut pingaartillugit isiginiagai soraarsinneqartumut paasissutissiissutigineqassasut, taamaalilluni pineqartup tamanna isummerfigisinnaaniassammagu, kommunillu tungaanit paasissutissanik kukkusunik paasissutissiisoqarsimappat paatsuuisoqarsimappalluunniit naqqqiissuteqarsinnaaniassammat.

Suliami paasissutissartalersuinermut ajornartorsiutitalimmut suliamilluunniit paasissutissartalersuinngitsuuissimanermut assersuut suliami nr. 19-imi takuneqarsinnaavoq. Suliami tassani pineqartoq tassaavoq inuk (A), sunngiffimmi sammisassaqartitsivimmi atorfeqartitaasoq. A sunngiffimmi sammisassaqartitsivimmi naammagittaalliuut kinaassutsimik isertuussiviusoq atsiorneqarsimanngitsorlu tunngavigalugu soraarsinneqarpoq. Kommunip pissutsinik naliliinini naammagittaalliuummik taassuminnga pineqartup sunngiffimmi sammisassaqartitsivimmi pissusilersornera pillugu paasissutissanik arlalinnik imaqartumik tunngaveqartissimagunarpaa, matumani A-p atuisunik uumisaaralunilu qinngasaarisarsimanera ilanngullugu eqqarsaatigalugu. Paasissutissalli taakku annerusumik erseqqissarneqarsimanngillat, naammagittaalliuummullu tunuliaqutaasoq sukumiinerusumik paasissutissartalersorniarlugu kommuni iliuuseqarsimanani.

Uanga isumaga unaavoq suliamik taamatut paasissutissartalersuinerup soraarsitsineq ilumut pissutissaqarnersoq qularnartorujussuanngortikkaa.

Suliami nr. 18-imi (immikkoortumi 4.b.i-mi eqqartorneqartumi) kommuni – suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaareerluni aalajangeereerlunilu – paasitinneqarpoq A suleqatini toqunniarlugu toqqaannartumik siorasaarisimanngitsoq, taamaattorli qunusaarisutut pissusilersorsimasoq. Pissusiviusunik qulaajaaniarluni suliap aallarnisaataasumik sukumiisumillu paasissutissartalersorneqartarnerata pingaaruteqassusia tamatuma erseqqissarpaa.

Suliami nr. 29-mi (immikkoortumi 4.b.iv-mi aamma eqqartorneqartumi) kommunip aalajangiineranit erserpoq suleqatit A-p suliamik naqitanngortitaanik tigusaqarsimasunngooq taassuminnga innuttaasunut agguaanissaat ”ilimanarluinnartoq” kommunip pingaartillugu isiginiarsimagaa. Kommunimi atorfeqartitaasut naqitanngortitamik agguaaniarlutik oqarsimanersut suliami sukkulluunniit takuneqarsinnaanngilaq. Tassalu isummat uppernarsarneqarsimanngitsut eqqoriaanerillu kommunip aalajangiinerminut tunngaviutissimavai. A tamatuma saniatigut suleqatimi iliuuserisimasaannunngooq akisussaatinneqarpoq. Kommunip suliamik paasissutissartalersuinera uppernarsaatinillu naliliinera nalorninarluinnartutut taa-sariaqarpoq.

Suliani siuliini taaneqartunisut sulianik paasissutissartalersuineq uppernarsaatinillu naliliineq inatsiseqartitsinikkut innarlitsaaliinissaq eqqarsaatigalugu eqqarsarnartoqartutut isigisariaqarpoq, kommunillu suliani paasissutissat pisariaqartut pissarsiarineqarnissaannik isumaginninnissaata pingaaruteqassusia erseqqissarlugu. Kommunip (Sulisoqarnermut Immikkoortortaqarfiup) paasissutissanik ass. allaffiup, suliffeqarfiup kommunimiluunniit immikkoortortaqarfiup allap soraarsitsineq pillugu suliamut atatillugu saqqummiussaanik apeqqusiisumik isummerfiginnittarnissaata pisariaqassusia tamatuma saniatigut erseqqissarneqarpoq.

Naggasiutitut oqaatigineqarpoq pisortat paasissutissanik pisariaqartunik tunngavissaqarnissaannik tunngavik innarlitsaaliinissamik qularnaveeqqutitut taaneqartartunut ilaasoq, taassumalu malinneqarnera aalajangiinerit ataasiakkaat inatsisinik eqqortitsisuuneranut eqqortuuneranullu annertumik ataatsimut pingaaruteqartoq. Taamaalilluni tunngavimmik taassuminnga sumiginnaaneq inatsiseqartitsinikkut amigaataassaaq annertooq, aalajangiinerup atuussinnaassuseqannginneranik aallaavittut nassataqartussaq, tak. Karsten Revsbechip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret – sagsbehandling”-imi 2014-imeersumi quppernerit 357 tullialu. Soraarsitsineq pillugu suliami atuussinnaassuseqannginneq pineqartup suli atorfeqartitaaneranik nassataqassaaq. Oqaatigaarali ass. eqqartuussivikkut misiliisitsinerup – soorunalimi suliami illua’tungeriit qanoq oqarnerat tunngavigalugu - pissutissaqanngitsumik soraarsinneqartup atorfeqartitaaginnarnissamut taarsiullugu taarsiivigineqarnera nassatarigajuttussaavaa, assersuutitut tak. Oluf Emborgip aamma Peer Schaumburg-Müllerip atuakkiaanni ”Offentlig arbejdsret”-imi 2010-meersumi quppernerit 497 tullialu.

4.a.i.a Allattuisussaatitaaneq pillugu immikkut oqaatigisassat

Isiginiagassat assigiinngitsut arlallit sukumiisumik taagoruminaassinnaasut allattuisussaatitaaneq pillugu malittarisassatigut ataatsimut aalajangersaavigineqarput. Isiginiagassatut taaneqarsinnaapput paasissutissiisarnermi isiginiagassat (paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu apeqqut), sukumiisuutitsinermi isiginiagassat (tassalu oqartussaasup sulianik sukumiisumik suliarinninnera) nakkutilliinermi uppernarsaasersuinermilu isiginiagassat kiisalu tatiginassuseqarneq eqqarsaatigalugu isiginiagassat.

Ingerlatsinermi oqartussaasoq suliami pissusiviusut suliap aalajangiivigineqarneranut pingaaruteqartut pillugit paasissutissanik oqaasiinnartigut tigusaqartoq paasissutissanilluunniit taamaattunik allatut iliorluni paasisaqartoq paasissutissat imarisaat pillugit allakkiussasoq paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 6, imm. 1-imi allattuisussaatitaaneq pillugu aalajangersakkap nassataraa. Allattuisussaatitaanerli taanna paasissutissat suliami allagaatini allani takuneqarsinnaappata atuutinngilaq.

Allattuisussaatitaanermut inatsisikkut aalajangersagaasumut uiggiulluni inatsiseqartitsinikkut tunngavik nalinginnaasoq (inatsisikkut aalajangersagaanngitsoq) atuuppoq, tassalu ingerlatsinermi oqartussaasoq suliami iliuuserineqartut pingaaruteqartut tamaasa pillugit allakkiortussaatitaasoq, iliuuserineqartut taakku suliami allagaatini allani ilaariinngippata.

Innuttaasut – pisuni taakkunani atorfeqartitaasup – ingerlatsiviullu akornanni tatigeqatigiinnermik pilersitsisoqarnissaa ingerlatsiviup isumagissagaa ingerlatsinermi ileqqorissaarnerup aamma nassataraa. Tamanna ingerlatsiviup suliami susoqarsimaneranik qanorlu oqartoqarsimaneranik nalornissutiginnilersitsinaveersaarneratigut ilaatigut pilersinneqarsinnaavoq, tak. Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret”-imi 2002-meersumi quppernermi 642-mi Jens Olsenip allaaserisaa.

Allattuisussaatitaanerup malinneqanngiffiatut suliaq nr. 19 (immikkoortumi 4.a.i-mi eqqartorneqartoq) assersuutitut taaneqarsinnaavoq. Suliami tassani kommunip suliamut atatillugu oqaloqatigiinneq 21. januar 2013-imeersoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini innersuussutigisimavaa, oqaloqatigiinnerup taassuma sukumiinerusumik imarisaa issuaaviginagu. Oqaloqatigiinneq taanna sumik imaqarsimanersoq pillugu allakkiamik suliami aamma nassaassaqanngilaq. Taamaattumik isumaqarpunga kommunip pisumi taamaattumi oqaloqatigiinnerup imarisaa pillugu allakkiap pigineqarnissaa paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 6, imm. 1 tunngavigalugu isumagisimasariaqaraluaraa, pingaartumik oqaloqatigiinnerup taassuma soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinermut tunngaviusutut ilaasimagunarnera pissutigalugu.

4.b Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq

4.b.i Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu ataatsimut oqaatigisassat, matumani suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut annertusisamik pisussaaffeqarneq ilanngullugu eqqarsaatigalugu

Soraarsitsineq pillugu aalajangiisoqarsinnaalersinnagu soraarsinneqassamaartoq suliami illua’tungiusut isummaminik malittarisassatut pingaarnerpaatut tusarniaavigineqassaaq. Suliaq sorleq (naliliineq tunngavigalugu soraarsitsineq/naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsineq) pineqarnersoq apeqqutaatillugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq eqqarsaatigalugu pissutsit assigiinngitsut atuupput. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu malittarisassat immikkoortumi matumani allaaserineqarput.

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu malittarisassat nalinginnaasut suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19-imiipput, malittarisassallu taakku atorneqassappata suliap aalajangiiffiusussap pineqarnerata saniatigut suliami pissusiviusut pillugit paasissutissat pineqarnerat, paasissutissat taakkua suliami illua’tungiusumut pineqartumut ajoqusiisuunerat aamma paasissutissat taakkua oqartussaasumit pigineqarnerannik suliami illua’tungiusumit ilisimaneqarnerisa ilimagineqarsinnaannginnerat pineqassaaq.

Suliami pineqartumi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik atuuttoq erseqqissisinneqarpat suliami illua’tungiusoq paasissutissarpiaat suliami tunngaviusut pillugit isummaminik tusarniaavigineqassaaq. Taamaalilluni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasussaatitaanermi nalinginnaasumi paasissutissarpiaat kisimik pineqartunut ilaatinneqarput, taamaalillutillu soorlu suliami pissutsit inatsisilerinermut tunngasut pineqartunut ilaatinneqaratik.

Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsisip saniatigut suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik inatsisikkut aalajangersagaanngitsoq suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi malittarisassatigut aalajangersarneqartunit annertunerusoq atuuppoq. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasussaatitaaneq taanna, suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq, Folketingip Ombudsmandiata sulinermini periaasia – ilaatigullu ingerlatsinermi ileqqorissaarnermut innersuussummik ilallugu - eqqartuussiviillu aqqutigalugit ineriartortinneqarsimavoq.

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq taanna suut pillugit - imaanngitsoq pisuni sorlerni - tusarniaasoqarnissaa eqqarsaatigalugu annertusisaavoq. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq taanna pisortani atorfeqartitaasumut aqutsinikkut nanertuutaasumik qisuariaatit aalajangersimasut atorneqarnerannut atatillugu atuuppoq. Taamaalilluni Folketingip Ombudsmandiata erseqqissarlugu oqaatigaa pisortani atorfeqartitaasunik qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinerit pillugit suliani aalajangersimasuni ”suliami pissusiviusut piinnarnagit aammali suliap inatsiseqartitsinikkut tunngavia pillugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarnermik inatsisikkut aalajangersagaanngitsumik tunngavik piusoq.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Suliami pineqartumi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq atuunnersoq naliliinermi pisoq oqartussaasumit qisuariarfigineqartussatut kissaatigineqartoq pissutsimut naalasseriitsuliornermut tunngasuunersoq imaluunniit naliliinermut tunngasuunersoq aallaqqaasiutitut paasiniarneqassaaq, tak. immikkoortoq 3.b.

Oqartussaasup atorfeqartitaasoq naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsinneqassasoq kissaatigiguniuk sulisoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq naapertorlugu suliami illua’tungiusutut isumaanik tusarniaavigissavaa. Tamatuma pissuseqataa atuutissagunarpoq, oqartussaasup atorfeqartitaasoq naalasseriitsuliornermut tunngasut pissutigalugit mianersoqquneqassasoq kissaatigippagu.

Pisut naliliinermut tunngasut tassaapput – siusinnerusukkut oqaatigineqartutut – pisut atorfeqartitaasumut toqqaannartumik assuarinnissutaasinnaanngitsut qisuariarnermut pissutaasut. Pissutsit naliliinermut tunngasut ilaatigut tassaasinnaapput suliassaaleqineq, sipaarniuteqarnerit, atorfeqartitaasup pikkorlunnera suleqatigiin-nermiluunniit ajornartorsiutit.

Pissutsit naliliinermut tunngasut tunngavigalugit soraarsitsineq eqqarsaatigalugu ilimagisariaqarpoq (pingaartumik Folketingip Ombudsmandiata periaasia tunngavigalugu) suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq taamaallaat pisuni atorfeqartitaasup suleqatigiinnermi ajornartorsiutit imaluunniit pineqartup atorfigisamini pikkorluttuunera pissutigalugu soraarsinneqarfigisaani atuuttoq; tassa pisuni atorfeqartitaasup arlaatigut isornartorsiorneqarfigisaani.

Pisortani atorfeqartitaasoq pisoq naliliinermut tunngasoq alla pissutigalugu, soorlu suliassaaleqineq sipaarniuteqarnerillu pissutigalugit, soraarsinneqarpat suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq atuutissanngilaq.

Ilimagisariaqarunarpoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq inatsiseqartitsineq atuuttoq tunngavigalugu pissutsinut naliliinermut tunngasunut qisuariaatinik allanik, soorlu mianersoqqusinermik, atuinermi atuutinngitsoq. Tamatumali paarlattuanik, ingerlatsinermi ileqqorissaarnissamik tunngaveqarnerup nassatarisaanik oqartussaasoq naliliineq tunngavigalugu mianersoqqusinerit eqqarsaatigalugit suliani illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffittut annertusisatut tusarniaasariaqarpoq, tak. allaaserisami ”Mere om partshøring i personalesager”-mi Jon Andersen aamma Elizabeth Bøggild Nielsenip allaaserisaat (Ugeskrift for Retsvæsenimi atuakkianut tunngasuni 2008-mi naqiterneqartumi qupperneq 175).

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq suliami pineqartumi atorneqassasoq aalajangerneqarpat suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq taanna oqartussaasup suliami pissusiviusut, inatsisilerinermut tunngasut oqartussaasullu pissusiviusunik inatsiseqartitsinikkut naliliinera pillugit allakkatigut nassuiaateqarneratigut pissaaq.

Oqartussaasup paasissutissarpiaat suut suliami ilaanerat pillugu nassuiaateqarnissaa suliami pissusiviusut pillugit nassuiaatip nassataraa.

Oqartussaasoq assersuutigalugu atorfeqartitaasup pikkorlunnera pissutigalugu soraarsitsissamaaruni atorfeqartitaasoq suliassaminik isumaginninnermini pikkorlunnersoq naliliinermini pissusiviusut suut pingaartillugit isiginiarsimanerlugit atorfeqartitaasoq nassuiaammini nassuiaattariaqarpaa.

Piumasaqaatip taassuma manna aamma nassataraa, tassalu suliami pissusiviusut isumaqatigiinngissutigineqarpata pissutsit suut oqartussaasup pingaartillugit isiginiarsimanerlugit atorfeqartitaasumut erseqqissassagaa.

Pissutsit suliami inatsisilerinermut tunngasut pillugit nassuiaat isumaqarpoq pissutsit inatsisilerinermut tunngasut suut suliami ilaatissimanerlugit oqartussaasup suliami illua’tungiusumut erseqqissassagaa. Tassani assersuutigalugu ilaasinnaapput pissutsit suliami illua’tungiusup atorfeqartitaaneranut tunngasut, matumani atorfeqartitaasoq isumaqatigiissut (overenskomst) taamaappallu isumaqatigiissut taamaattoq sorleq tunngavigalugu atorfeqartitaanersoq ilanngullugu eqqarsaatigalugu.

Piumasaqaatinik pissutsinut suliami illua’tungiusup atorfeqartitaaneranut tunngasunik allaaserinninneq taamatuttaaq ilaatinneqarsinnaavoq. Atorfeqartitaasoq assersuutigalugu nipangiussisussaatitaanerminik imminut atuuttumik unioqqutitsisimappat nipangiussisussaatitaanerup taassuma imarisaa oqartussaasup sukumiinerusumik nassuiassavaa.

Oqartussaasup suliami pissusiviusunik inatsiseqartitsinikkut naliliinera pillugu nassuiaat isumaqarpoq suliami pissusiviusut pissutsillu inatsisilerinermut tunngasut oqartussaasup ataqatigiississagai taamalu suliami naliliinerigallakkani pillugu nassuiaateqassasoq. Oqartussaasup pisumi pineqartumi qisuariaammik sumik atuiniarnini atorfeqartitaasumut taamatuttaaq tamatumunnga atatillugu erseqqissassavaa.

Piumasaqaammut kingullermut tunngaviusoq tassaavoq atorfeqartitaasup ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi pisunut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik eqqortinneqarsimanersoq naliliinissaminut periarfissaqartinneqarnissaa; tassalu atorfeqartitaasup iliuuserisimasaa qisuariaatillu oqartussaasup atorumasaa imminnut ataqatigiinneqarnersut.

Oqartussaasup – siusinnerusukkut oqaatigineqartutut – atorfeqartitaasoq taassuma nipangiussisussaatitaanerminik unioqqutitsisimanera pissutigalugu assersuutigalugu soraarsissamaaruniuk suliami pissusiviusut pissutsinut inatsisilerinermut tunngasunut (nipangiussisussaatitaanerup allaaserineqarneranut) ataneqartinneqarlutik oqartussaasup naliliinera (naliliigallarnera) tunngavigalugu atorfeqartitaasup soraarsinneqarneranik sooq kinguneqassanersoq atorfeqartitaasumut erseqqissartariaqarpaa.

Taamaalilluni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq imatut eqikkarneqarsinnaavoq, tassalu pisuni taassuma atorneqarfigisaani oqartussaasoq atorfeqartitaasumut soraarsitsissamaarnermut tunngaviusoq pillugu allakkatigut nassuiaasiussasoq, tak. Oluf Emborgip aamma Peer Schaumburg-Müllerip atuakkiaanni ”Offentlig arbejdsret”-imi 2010-meersumi qupperneq 52, makkuninnga imaqartumik:

• atorfeqartitaasumi pissutsit oqartussaasup pingaartillugit isiginiagai,

• oqartussaasup suliamik paasinninnerigallagaa,

• uppernarsaataasinnaasunik naliliinerit, aamma

• oqartussaasup suliami inatsiseqartitsinermi apeqqutit pillugit isumaa, matumani inatsiseqartitsinermi malittarisassat suut atorneqassamaarnersut taakkulu suliamut pineqartumut qanoq sunniuteqarnersut ilanngullugit eqqarsaatigalugit.

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq suliaq naliliinermut naalasseriitsuliornermulluunniit tunngasuunersoq paasissutissanik imaqartariaqarpoq, tak. immikkoortumi 3.b-mi oqaaseqaatikka. Immikkoortitsineq taanna suliap suliarineqarneranut pingaaruteqarpoq, taamaattumillu suliap sorliup pineqarnera suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi oqaatigineqartariaqarluni.

Taamaalilluni soraarsitsinerit suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut annertusisamik pisussaaffeqarnermik piumasaqaammi pineqartunut ilaatinneqartut pineqarpata suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq allakkatigoortumik ingerlanneqartariaqarpoq. Pisuni allani suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19 kisiat tunngavigalugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaviusussani tusarniaaneq oqaasiinnartigut ingerlanneqarsinnaavoq. Suliamili illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq torersuutitsinissaq uppernarsaasersuinissarlu pissutigalugit allakkatigoortumik nalinginnaasumik ingerlanneqartariaqarpoq. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq oqaasiinnartigut qaqutigooraluartumik ingerlanneqassappat oqartussaasoq suliami tamanna pillugu allakkiortariaqarpoq, tak. Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret”-imi 2002-meersumi Kaj Larsenip quppernermi 236-mi allaaserisaa.

Suliami nr. 1-imi A ilisimatitsissuteqarani takkutinngitsoorsimavoq, taamaalillunilu pissutissaqarani sulinngitsoorneq pineqarluni. Taamaattumik naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsineq (peersitsineq) pineqarpoq taamaalillunilu suliaq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffimmik tunngaveqarnermi pineqartunut ilaatinneqarluni. Suliami pissusiviusut, tassalu A-p qanga takkutinngitsoorsimanera, kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini innersuussutigai. Suliamili illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi atorfinitsitsinermi uppernarsaammut/isumaqatigiissummut (overenskomst) innersuussummik imaluunniit suliartunngitsoorneq atorfeqartitaanermut tunngasunik annertuumik unioqqutitsinertut kommunip sooq isigineraa pillugu ataatsimut oqaaseqaatinik imaqanngilaq. Oqaatigineqaannarpoq atorfeqartitaanermut tunngasut annertuumik unioqqutinneqarsimasut. Taamaalilluni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut annertusisamik pisussaaffeqarnermik tunngaveqarnermik eqqortitsisuunngilaq, taamaattumillu suliami inatsisilerinermi tunngasunut kommunilluunniit taakkuninnga naliliineranut innersuussinerunani.

Kommuni suliami nr. 18-imi (immikkoortumi 4.a.i-mi aamma eqqartorneqartumi) peersitsissamaarneq pillugu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini allappoq A-p sulisoq alla toqunniarlugu sioorasaarsimagaa, kommunillu pisortamit allakkiaq tigusimasani pingaartillugu isiginiaraa, allakkiamillu tassannga ersertoq A suleqatigiinnermi ajornartorsiuteqartoq kiisalu kusanaatsumik ilumoorfiginninngitsumillu pissusilersorsimasoq. A-li pissusilersornermik taamaattumik qanoq iliorluni takutitsisimanersoq kommunip oqaatiginngilaa. Allakkiaq kommunip innersuussutigisaa aamma ilanngullugu nassiunneqanngilaq. Suliami inatsiseqartitsinermi pissusiusut aamma innersuussutigineqarsimanngillat, tassami A-p pissusilersornera atorfeqartitaanermi pissutsinik sakkortuumik unioqqutitsinertut kommunip nalileraa kisiat innersuussutigineqarsimavoq. Taamaattumik suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq taanna amigaateqartutut taaneqartariaqarpoq.

Kommuni suliami nr. 20-mi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi allappoq A ulluunerani paaqqinniffimmi atorfimmini pikkorluttuusoq, taamaattumillu nalinginnaasumik piffissalerlugu soraarsinneqassamaartoq. Tamanna A-p meeqqat eqqarsaatigalugit pissusilersortarneranik tunngavilersorneqarpoq, tassami A meeqqanik oqaloqateqarnermini nipitoorujussuarmik oqaluttarmat meeqqanillu isornartorsiuisarluni. Tamannali sukumiinerusumik nassuiarneqarsimanngilaq. A tamatuma saniatigut ataatsimiinnermi peqataasimanngilaq, ullunilu marlunni taaneqartuni suliartunngitsoorsimalluni. Suulli aalajangiisuunera, tassalu pikkorlunneq, suliartunngitsoornerluunniit imaluunniit taakku marluutillugit taamalu naliliinermut tunngasut naalasseriitsuliornerluunniit pissutigalugu soraarsitsineq pineqarnersoq, oqaatigineqanngilaq. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq A-p pisortaata nalunaarutiginninnera tunngavigalugu aallartinneqarpoq. Nalunaarutiginninnerli taanna suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi paasissutissanit amerlanerusunik imaqarpoq, matumani A ”pissutsiminik” allanngortitseqqullugu pisortap erseqqissaasarsimanera ilanngullugu eqqarsaatigalugu.

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq erseqqarlukuluttutut oqaatigineqartariaqarpoq. Taamaalilluni kommunip suliamik naliliigallarnermini sorpianik pingaartitsilluni isiginnissimanera takujuminaappoq. Kommuni aalajangiinermi namminermi allappoq ”pisortap (A) suleqatigisinnaanngikkaa”, tamatumalu suleqatigiinnerni ajornartorsiuteqartoqarnera – imaanngitsoq pikkorlunnerpiaq kisimi - ilimanarsisippaa, tamannali suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi namminermi takuneqarsinnaanngilaq.

Suliami nr. 23-mi kommunip A suliffeqarfimmi suliffigisamini atuisumut tiingavigalugu attaveqalersimanera pissutigalugu peersissamaarsimavaa. A-li misiarpoq. Peersitsinermut tunngaviusoq tassaavoq A pillugu allakkatigut naammagittaalliuut, naammagittaalliortullu kinaassutsini isertuukkumasimammagu tamanna kommunip akuersaarsimagunarpaa. Suliami allagaatini tamatuma saniatigut takuneqarsinnaavoq kommuni inummik A pillugu naammagittaalliorsimasumik A-llu suleqataanik oqaatiginnittarsimanerit pillugit allakkiortoqartarsimasoq. Oqaloqatigiinnerni taakkunani A-p atuisumik attaveqarfiginninnera pillugu paasissutissat taaneqarput. Ali allakkiat taakku, paasissutissat allat naammagittaalliortulluunniit pineqartup kinaassusia pillugit paasitinneqarsimanngilaq. Kiisalu suliami takuneqarsinnaavoq kommuni Facebookimi allagaasimasut naqitanngortinneqarnerinik tigummisaqartoq, taakkulu A-p atuisullu attaveqarfigiingaatsiartarsimanerannik ilimanarsisitsisuusut. Paasissutissat taakku A-mut aamma tusarniaatigineqarsimanngillat.

Taamaalilluni A paasissutissat pingaaruteqartut kommunip suliamik naliliinerani ilaatinneqarsimasut pillugit suliami illua’tungiusutut isummaminik tusarniaavigineqarsimanngilaq, taamalu paasissutissat taakku isummerfiginissaannut akerlilernissaannulluunniit periarfissaqarsimanani. Taamaattumik kommunip aalajangiinerata tunngavia apeqquserneqarsinnaavoq.

Suliap nr. 26-p taaneqarnissaa pissusissamisoortutut aammattaaq isigaara. Suliami tassani niviarsiaqqap ulluunerani paaqqinnittarfimmiittartup angajoqqaani oqaluttuussimavai perorsaasup atisami qaavisigut nalikkaani attuualaarsimagai. Kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanerni niviarsiaqqap angajoqqaavisaluunniit aqqi taaneqarsimanngillat. Taamatut pisoqarsimaneragaanerata ullua aammattaaq taaneqarsimavoq, taannali eqqunngitsoq kingusinnerusukkut paasinarsisimavoq. Taamaanneraaneq ilungersunartorujussuaq kommunip/ paaqqinnittarfiup tusaanngitsuusaarsinnaanngisaa qisuariarfiginngitsoorsinnaanngisaalu pi-neqarpoq. Taamaattorli A-p suliami paasissutissarpianik pineqartunik paasitinneqarnissaa aamma pingaartuuvoq, taakku isummerfigisinnaaniassammagit.

Kommuni suliami nr. 34-mi allappoq A peersissamaarneqartoq, pinerluuteqarsimasunik inissiisarfimmut inissinneqartussatut eqqartuunneqarsimanera pissutigalugu. Eqqartuussutip taamaattup kommunimi ilinniartitsisutut sulinermut ataneqartinneqarsinnaannginnera kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini innersuussutigaa. Tamanna atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqartumik tatiginassuseqartumillu pissusilersortarnissamik piumasaqaammut (decorum-krav) innersuussinertut paasisariaqarpara, aamma tak. immikkoortoq 5.c. Atorfimmulli naapertuuttumik ataqqinassuseqartumik tatiginassuseqartumillu piumasaqaat taanna suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi allaaserineqanngilaq. Isumaqarpunga atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqartumik tatiginassuseqartumillu pissusilersortarnissamik piumasaqaat taanna suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini kommunip nassuiarsimasariaqaraluaraa, matumani tamatuma A-p eqqartuunneqarnermi kingornatigut ilinniartitsisutut atorfimmiissinnaannginneranik sooq nassataqarnera ilanngullugu eqqarsaatigalugu.

Suliaq nr. 34 eqqarsaatigalugu aamma oqaatigineqarpoq kommunip suliami tassani oqaasertalersuineq una atorsimagaa: ”Peersitsissamaarneq isumaqarpoq atorfeqartitaanerit tusarniaanermut akissuteqarnissamut piffissaliussap naanerata kingorna unissasoq (…)”. Uanga paasinninnera unaavoq taamatut oqaasertalersuineq soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiisoqareersimasoq isumaqalersitsisinnaasoq. Taamatut oqaasertalersuinerit pinaveersaarneqartariaqarput.

Kiisalu suliaq nr. 36 erseqqissarpara. Suliami tassani A nalinginnaasumik piffissalerlugu soraarsinneqassamaarpoq, A-p napparsimalluni sulinngittarnera suliffeqarfiup nalinginnaasumik ingerlanneqarneranut annertuumik ajoqutaasoq kommuni naliliimmat. A ”ukioq manna uteqqinnaviarunanngitsoq” A-p aappaata oqarsimanera kommunip aammattaaq innersuussutigaa. Tamatumunnga atatillugu oqaatigaara napparsimaneq aallaavittut tassaammat pissutissaqarluni sulinngitsoorneq, tamatumunngali peqatigitillugu kommuni isumaqatigaara oqarmat napparsimaneq pisuni aalajangersimasuni soraarsitsinermut suliamut attuumassuteqartumut tunngavilersuutaasinnaasoq, soorlu pissutsit sulisitsisumut tunngasut/suliffeqarfiup ingerlanneqarnera innersuussutigalugu, ass. tak. Oluf Emborgip aamma Peer Schaumburg-Müllerip atuakkiaanni ”Offentlig arbejdsret”-imi 2010-meersumi qupperneq 453. Isumaqarpungalu kommunip inatsiseqartitsinermik paasinninneq taanna suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi itisilerinerusumik oqaatigisimasuuppagu tamanna naleqquttuusimassagaluartoq. Tamatuma saniatigut – pingaartumik suliap paasissutissartalersorneqarneranut ataneqartillugu – A-p napparsimasutut qanoq sivisutigisumik sulisimannginnera kommunip sukumiinerusumik erseqqissarsimasariaqaraluaraa. Tamanna A-p aappaata A-p qaqugu utersinnaaneranik suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi paasissutissiissutigisimanerakkaminik ilumuunnginneraaneratigut erseqqissarneqarpoq.

Taamaalillunga oqaatigisariaqarpara suliani arlalinni uanga naliliinera malillugu suliami illua’tungiusup isumaanik annertusisamik tusarniaaviusimasariaqaraluartuni suliami inatsisilerinermut tunngasut innersuussutigineqartarsimanngitsut, tamannalu eqqarsarnartoqarpoq. Inatsiseqartitsinikkut tunngavigisamut kommunip soraarsitsinermini tunngavigisaanut innersuussisoqarsimanngippat soraarsitsinerup pissutissaqassusia soraarsinneqassamaartup isummerfigiuminaatsissavaa. Tamatuma saniatigut paasissutissarpiaat (suliamut attuumassuteqartut tamarmik) pisuni arlalinni oqaatigineqartarsimanngillat. Kiisalu kommunip suliamik naliliigallarnerata – tassalu malittarisassat pissusiviusunut ataneqartillugit - inernilerneqarnera pisuni arlalinni erseqqarluttarluni.

Taamaalillunga kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanernut atatillugu erseqqissuliortarnissaata sukumiisumillu sulisarnissaata pingaaruteqassusiisa erseqqissarneqarnissaat pisariaqartutut isigaara – tamannalu suliami inatsisilerinermut aamma pissusiviusunut tunngasut, minnerunngitsumillu taakkuninnga naliliineq (naliliigallarneq) eqqarsaatigalugit atuuppoq. Tamatumunnga pissutaasoq tassaavoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanerup kommunip eqqortumik aalajangiisinnaaneranut aalajangiisuusumik pingaaruteqarnera, taamatuttaarlu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanerup eqqortumik ingerlanneqartup suliamik suliarinninnermut atorfeqartitaasup sunniuteqarsinnaanera qulakkeertarlugu.

Tamatuma saniatigut matuma tikkuarneqarnissaa aamma pingaartuuvoq, tassalu aalajangiinerup atuussinnaassuseqannginnera suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu malittarisassanik saneqqutsinerup ataatsimut nassatarisussaagaa, inatsiseqartitsinermimi innarlitsaaliinermi qularnaveeqqut pingaarutilik sumiginnarneqartarmat. Pisortanili atorfeqartitaasunik soraarsitsineq pillugu suliani Højesteretsip periaasia unaavoq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi kukkuneq atuussinnaassuseqannginnermik taamalu (akissarsiaqarluni) atorfeqartitaanerup ingerlaannarneranik nassataqassanngitsoq, taamaallaalli aningaasanik taarsiiffigineqarnermik, tak. Karsten Revsbechip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret – sagsbehandling”-imi 2014-imeersumi qupperneq 361.

Kiisalu malugaara suliat toqqakkat arlaannaanniluunniit soraarsitsissamaarneq naliliineq tunngavigalugu soraarsitsiniarnerunersoq imaluunniit naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsiniarnerunersoq oqaatigineqarsimanngitsoq. Isumaqarpunga paasissutissaq taanna suliani soraarsitsinermut tunngasuni takuneqarsinnaasariaqartoq.

4.b.ii Sulisunik ikilisaaneq/sipaarniarneq pillugit immikkut oqaatigisassat

Suliat soraarsitsinermut tunngasut pissutsinik atorfeqartitaasumut tunngasunik pissuteqarajuttarput, sulianili sulisunik ikilisaanermut/sipaarniuteqarnermut tunngasuni pissutsit sulisitsisumut tunngasut pissutigalugit soraarsitsineq pineqartarpoq.

Suliassaaleqineq/sulisunik ikilisaaneq tassaavoq suliamut attuumassuteqartut pissutigalugit soraarsitsineq, sulisitsisorlu atorfeqartitaasut kikkut pinngitsoorneqarsinnaanerpaajunersut missingiussilluni naliliisinnaatitaallunilu naliliisussaatitaavoq. Taamatut missingiussilluni naliliisoqassappat oqartussaasup missingiussilluni taamatut naliliinissaminut sukumiisumik tunngavissaqarnissaa piumasaqaataavoq. Taamaalilluni Højesteretsip eqqartuussutaani 12. september 1996-imeersuni (1996-imi ”Ugeskrift for Retsvæsen”-imi quppernermi 1462-imi naqinneqartumi) kommunip klinikassistentit pingasut akornanni ataatsimik soraarsitsiniarluni aalajangersimaneranut tunngasumi oqaatigineqarpoq taakku pingasut akornanni kia soraarsinneqarnissaanik aalajangiinermut tunngavinni sukumiisuni klinikassistentit pingasut ataasiakkaarlugit taakkualu suliassaat pillugit paasissutissat ilaasariaqartut.

Suliani pissutsit sulisitsisumut tunngasut pissutigalugit soraarsitsinernut tunngasuni – soorlu suliani sulisunik ikilisaanermut tunngasuni - piumasaqaatit suliani soraarsitsinernut allanut aamma allani atuuttut assingi aammattaaq atuupput.

Aammattaaq imaappoq – suliassaqarfimmi/suliffeqarfimmi/oqartussaasumi ataasiusumi atorfeqartitaasut tamarmik soraarsinneqanngippata – atorfeqartitaasumik pineqartorpiamik soraarsitsisoqarnissaa sooq toqqarneqarsimanersoq oqaatigineqassasoq.

Kiisalu imaappoq soraarsinneqassamaartoq, soraarsitsisoqartinnagu, tamanna pillugu isumaanik tusarniaavigineqassasoq. Taamaalilluni Østre Landsretsip eqqartuussummi 25. april 2002-meersumi (2002-mi ”Ugeskrift for Retsvæsen”-imi quppernermi 1684-imi naqinneqartumi) oqaatigaa oqartussaasoq sipaarniuteqarneq pissutigalugu soraarsitsinernut atatillugu paasissutissat sipaarniuteqarnermut tunngasut sulisullu ataasiakkaat pillugit paasissutissat soraarsinneqartussap pineqartup toqqarneqarnerani pingaartillugit isiginiarneqarsimasut sulisunut ataasiakkaanut tusarniaatigissallugit pisussaaffeqartoq.

Suliani toqqakkani suliaq ataasiinnaq sulisunik ikilisaanermut tunngasuuvoq (suliaq nr. 16). Suliamit tassannga erserpoq A suliffeqarfimmi sulisimasoq, sulisulli ikiliartortinneqarmata pisortaqatigiit naliliipput sulisut pingasut soraarsinneqassasut. A tamanna pillugu suliami illua’tungiusutut isummaminik tusarniaavigineqarpoq. Suliamili illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi sulisut pingasut soraarsinneqassasut A-lu taakkununnga ilaasoq kisimi oqaatigineqarpoq. Taamaalilluni sooq A-rpiannguaq soraarsinneqassasoq imaluunniit kia soraarsinneqarnissaanik naliliineq eqqarsaatigalugu piumasaqaatit/isiginiagassat suut kommunip pingaartillugit isiginiarsimanerai oqaatigineqanngilaq.

Taamaalilluni suliami nr. 16-imi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq malittarisassanut naapertuuttuunngilaq.

4.b.iii Nalunaarutiginnittut pillugit paasissutissanik pineqartut kikkuussusiinik ilisarnarunnaarsaasarneq pillugu immikkut oqaatigisassat

Immikkoortumi 4.b.i-mi oqaatigineqartutut oqartussaasut suliani soraarsitsinernut tunngasuni sulisut suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19 tunngavigalugu isumaannik tusarniaaviginissaannut annikinnerpaaffiatigut pisussaaffeqarput. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaviginninnissamut pisussaaffiup taassuma siunertaa tassaavoq atorfeqartitaasut sulianut suliami pissusiviusut pillugit paasissutissat suliami pissusiviusunut tunngasut oqartussaasup aalajangiinerminut tunngaviusunut ilaatinniagai pillugit oqaaseqaateqarfiginninnissaminnut periarfissinneqarnissaat.

Inuit paasissutissanik suliami soraarsitsinermut tunngasumi ilaasunik tunniussisut aqqi pillugit paasissutissat suliami pissusiviusut suliap aalajangiivigineqarneranut pingaaruteqartut pillugit paasissutissatut suliap suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19, imm. 1 tunngavigalugu aalajangiivigineqarneranut pingaaruteqartut suliami illua’tungiusumut ajoqusiisuugajuttartussaapput, tak. Folketingip Ombudsmandiata oqaaseqaatai Folketingip Ombudsmandiata 1999-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 472 aamma 1971-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 110.

Taamaattumik aallaavik tassaavoq paasissutissat taakku suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaatigineqassasut, allagaatinik paasissutissiinermi ilaatinneqanngitsoorsinnaasunut pineqartunut qaqutigooraluartumik ilaatinneqanngikkunik, tak. suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19, imm. 2, nr. 4. Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 19, imm. 2, nr. 4 inatsimmi tassani kapitali 4-mut innersuussisuuvoq. Paasissutissani pineqartut kikkuussusiinik ilisarna-runnaarsaasarneq eqqarsaatigalugu kapitali 4-mi attuumassuteqarnerpaaq tassaavoq inatsimmi § 15.

Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 15 imaattunik oqaasertaqarpoq:

Ӥ 15. Suliassamut tunngasunik ilisimasaqarsinnaatitaaneq killiliiffigineqarsinnaavortaaq peqataasup allakkanik suliassamut tunngasunik ilisimasaqarnini nammineq iluaqutigiumallugu atuiumasinnaanerminik soqutiginninnera inuk taanna nammineq eqqarsaatigalugu imaluunniit inuinnaat allat pisortalluunniit soqutigisaat pissutiginerullugit minnerutittariaqartutut isumaqarfiginarpat, aamma makku pissutigalugit

1) naalagaaffiup isumannaatsuunissaa illersorneqarnissaaluunniit,

2) naalagaaffiup nunani allani naalakkersuinikkut imaluunniit aningaasarsiornikkut soqutigisai, tamakkununnga ilanngullugit naalagaaffinnut allanut pissaanilinnut imaluunniit naalagaaffiit assigiinngitsut soqutigisaannut tunngasut,

3) inatsisinik unioqqutitsinernik pinaveersaartitsineq, paasiniaaneq imaluunniit eqqartuussisunut suliassanngortitsiniarneq, pinerlunnernut tunngasumik eqqartuussutit assigisaasalu naammassineqarnissaat kiisalu pinerluttunik imaluunniit ileqqussanik unioqqutitsisunik suliassanngortitsiniarnerni pasilligaasut, ilisimannittut imaluuniit allat illersorneqarnissaat,

4) akileraartarnermut akitsuuteqartitsisarnermullu inatsisit naapertorlugit pisortatigut misissuineq, killilersuineq imaluunniit pilersaarusiortarneq imaluunniit iliuuserissamaakkatut eqqarsaatigineqartut, imaluunniit

5) pisortat aningaasanut tunngasutigut soqutigisaat, tamakkununnga ilanngullugu pisortat niuernermik ingerlatsinerat.

Imm. 2. Imm. 1-imi taaneqartut allakkap ilaannaanut atortuuppata peqataasoq allakkap imarisaanik allanik ilisimatinneqassaaq.”

Takuneqarsinnaasutut imm. 1-imi aalajangersakkap aallaqqaataa paasitinneqarsinnaatitaanerup pisumi naliliisoqareerneratigut killissalersorneqarsinnaaneranik a-taatsimut aalajangersakkamik imaqarpoq.

Taamaalillluni taanna imatut paasineqarsinnaavoq paasissutissat, matumani soorlu nalunaarutiginnittup aqqa pillugu paasissutissat ilanngullugit eqqarsaatigalugit, paasissutissiinermi ilaatinneqanngitsoorsinnaasut, nalunaarutiginnittoq akiniarneqarsinnaasoq tunngaviutittariaqarpat, soorlu qunusaarinikkut, akornusersuinikkut, aserorterinikkut annersaanikkulluunniit (aamma tak. imm. 1, nr. 3, sulianik naalasseriitsuliornermut tunngasunik malersuinermut tunngasoq). Taamaattoqarsinnaanera paasiniarlugu nalunaarutiginnittup aqqa paasissutissiissutigineqarsinnaanersoq isummertoqannginnerani nalunaarutiginnittup oqartussaasumit oqaaseqaateqartinneqarnissaa pisariaqarsinnaavoq, tak. Niels Fengerip atuakkiaani ”Forvaltningsloven med kommentarer”-mi 2013-imeersumi qupperneq 460. Folketingip Ombudsmandiata qulaani taaneqartunut atatillugu oqaatigaa nalunaarutiginnittup arlaatigut akiniarneqarsinnaanerminik annilaanngatiginninnera naammanngitsoq, sutigut akiniaaniartoqarnerata pineqarnera aamma erseqqinngippat, tak. Folketingip Ombudsmandiata 2005-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 317 kiisalu Folketingip Ombudsmandiata 2011-mi ukiumoortumik nalunaarutaani suliaq 20-10.

Naammagittaalliortup/nalunaarutiginnittup kinaassusiata paasissutissiinermi pineqartunut qaqugukkut ilaatinneqanngissinnaanera Folketingip Ombudsmandiata siusinnerusukkut isummerfigisimavaa, tamatumunngalu atatillugu oqaatigalugu isiginiagassanik imminnut paarlangasunik pisumi naliliineq tassani apeqqutaasoq, matumani suliami illua’tungiusup soqutigisani isumagisinnaajumallugit nalunaarutiginnittup kinaassusianik ilisimanninnissaminik soqutigisaqarnera ilanngullugu eqqarsaatigalugu, tak. Folketingip Ombudsmandiata 1987-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 197 aamma 1996-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 93. Taamaalilluni oqartussaasoq pisumi naliliisussaatitaavoq, tamatumunngalu atatillugu manna pingaartuuvoq, tassalu paasissutissiinermi paasissutissanik suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu ilaatitsinngitsoorsinnaanermut periarfissaq annikitsuararsuusoq.

Taamaalilluni aallaavik erseqqilluinnartoq tassaavoq nalunaarutiginnittut aqqi pillugit paasissutissat oqartussaasup suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaatigissagai. Isiginiagassat aalajangiisuusut taamaaliornissaq ajornartikkaat oqartussaasoq pisumi nalileereerluni aatsaat naliliippat – tak. suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 15 – paasissutissat oqartussaasumit suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaatiginngitsoorneqarsinnaapput.

Suliani nr. 23-mi aamma 26-mi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasimanerni takuneqarsinnaavoq kommuni nalunaarutiginninnernik tigusaqarsimasoq, suliallu soraarsitsinermut tunngasut imminni nalunaarutiginninnerit taakku tunngavigalugit aallartinneqarsimasut.

Suliani taakkunani sulisut nalunaarutigineqartut kikkut nalunaarutiginnittuunerinik paasitinneqanngillat. Taamaalillugit nalunaarutiginninnerit taakku kommunip kinaassuseq isertuullugu nalunaarutiginninnertut suliarisimavai, naak nalunaarutiginnittut kikkuussusii kommunip ilisimasimagaluarai.

Uanga paasinninnera unaavoq nalunaarutiginnittup kinaassusiata sulisumit ilisimaneqarnera sulisup nalunaarutiginninnermik isummerfiginninnissaanut aalajangiisuulluinnartumik pingaaruteqartoq – taamaanngippammi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaneq aamma asuleerneruinnarsinnaammat. Taamaattumik isumaqarpunga kommuni nalunaarutiginnittup kinaassusia isertuunneqarsinnaanersoq siunissami sukumiinerujussuarmik naliliisariaqartoq, kommunillu naliliinermi tassani sulisup nalunaarutigineqartup paasissutissanik isummerfiginnissinnaanera assorsuaq pingaartillugu isiginiartariaqaraa.

4.b.iv Pissutsinik inatsisilerinermut tunngasunik inatsiseqartitsinikkut suussusiliisarneq pillugu immikkut oqaatigisassat

Suliat toqqakkat ilaanni arlalinni atorfeqartitaasup naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsinneqarnera pineqarpoq, taanna inatsimmi malittarisassanik kommunip paasinninnera malillugu atorfeqartitaanermut ataneqartinneqarsinnaanngitsumik unioqqutitsisimammat. Suliat taakku pinerluttulerineq pillugu inatsimmik unioqqutitsinermut tunngasuunerupput, pisortanili atorfeqartitaasut pillugit inatsisinik immikkut ittunik, soorlu nipangiussisussaatitaanermik, unioqqutitsinerit aamma pineqarsinnaapput, tak. tulliuttut.

Immikkoortumi 4.b.i-mi oqaatigineqartutut suliani naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinernut tunngasuni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut pisussaaffik annertusisaq atuuppoq. Ilaatigut tassa imaappoq suliami pissusiviusuinnaanngitsut aammali suliami inatsisilerinermut tunngasut kommunillu taakkuninnga naliliiviginninnera pillugit tusarniaasoqassasoq. Tamaalilluni atorfeqartitaasoq inatsimmi malittarisassamik unioqqutitsisimasoq kommuni isumaqaruni malittarisassat tunngaviginiarneqartut atorfeqartitaasullu malittarisassat taakku unioqqutissimagai kommunip sooq isumaqarnera pillugit nassuiaateqassaaq.

Suliaq nr. 29 (immikkoortumi 4.a.i-mi aamma 4.c.iii-mi eqqartorneqartoq) assersuutitut taaneqarsinnaavoq. Tassani A-p kommunimi sulianik suliarinnittutut atorfeqartitaasup suliami pineqartumi immersugassaq naqitanngortissimavaa. A oqarpoq tunniunneqartartut immikkut ittut qanoq iliorluni naatsorsorneqartassanersut nassuiaqqullugu kommunimi atorfeqartitaasunit allanit qinnuigineqarsimalluni. Tamanna A-p immersugassamik taassuminnga naqitanngortitsineranut pissutaasimavoq, taamaalilluni tunniunneqartartut qanoq iliorluni naatsorsorneqartarnerat suliaq pineqartoq aallaavigalugu suleqatiminut takutissinnaajumallugu, suliamilu paasissutissat imatut paasisariaqarpakka immersugassap assilinera A-p suleqatiminut taakkununnga tunniutissamaarsimagaa. Kommunip aalajangiinermini oqaatigaa taamaaliorneq kommunimi atorfeqartitaasut nipangiussisussaatitaanerannik unioqqutitsinerusoq.

A-p paasissutissanik suliamut attuumassuteqartunik ingerlatitseqqilluni tunniussinera ilisimasanik avitseqatigiinnermut/ilinniartitsinermut atatillugu pisimavoq, paasissutissallu pigineqartut tunngavigalugit isumaqarpunga tamanna nipangiussisussaatitaanermik unioqqutitsinertut isigineqarsinnaanngitsoq, tassami A-p suleqatai aamma nipangiussisussaatitaasussaammata. Suleqataasut paasissutissanik inuinnarnut ingerlatitseqqillutik tunniussippata – taakkulu taamaaliornissaat kommunip ilimagisimavaa – tamanna nipangiussisussaatitaanermik unioqqutitsinerusussaavoq, A-li nipangiussisussaatitaanermik unioqqutitsisimassanani.

Kommunip pissutsinik inatsiseqartitsinikkut sukumiisumik naliliiviginninnerata qanoq pingaaruteqartiginera suliap taassuma takutippaa. Tamanna atuuppoq atorfeqartitaasoq kommunip inatsiseqartitsinikkut naliliineranik assortuinissaminut pisariaqartunik tunngavissaqarnera ilimagineqarsinnaagunanngippat.

Pinerluttulerineq pillugu inatsisip unioqqutinneqarneranik apeqqut eqqarsaatigalugu sulianit arlalinnit erserpoq kommuni isumaqartoq sulisoq soraarsinneqartoq pinerluttulerineq pillugu inatsiseqartitsinermut tunngasunik unioqqutitsisimasoq, taamaattoqarneralu kommunip soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiineranut atatillugu tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit pingaartillugu isigineqarluni ilaasoq.

Suliaq nr. 14 immikkoortortaqarfimmi pisortap soraarsinneqarneranut assersuutitut taasinnaavara. Suliami tassani suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermit erserpoq soraarsitsinermut tunngavilersuutit ilaat tassaasoq A-p ullormi aalajangersimasumi ulloq sulinngiffissani annaasimallugu sulinermi immersugassamini allassimanera. Kommunip nangilluni oqaatigaa:

”Ulloq taanna piareersimasutut pigaartuuvutit, tamatumunnga tapeqartinneqarlutit. Tamanna pinerluttulerineq pillugu inatsit tunngavigalugu peqquserluuteqarnertut isigineqarpoq akuerineqarsinnaananilu.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Assersuut alla tassaavoq suliaq nr. 32, tassanilu A-p feriarnersiutit tarnikkut nappaatilittut innarluutillit najugaqatigiiffianni taartaasartutut nalunaaquttap akunnermusiaqartutut atorfeqarnerminut peqatigitillugu tigusimallugit. Suliffissaaleqisuunermut uppernarsaat A-p feriarnersiutit tiguneqarnerannut atatillugu atsiorsimavaa. Kommunip suliami tassani makku oqaatigai:

”Ilumoorluinnarluni uppernarsaatip atsiorneratigut pinerluttulerineq pillugu inatsimmi § 62 unioqqutippat, taamaaliornikkummi suliffissaaleqisuullutit pisortanilli pisartakkanik tigusartagaqarnak sallullutit uppernarsaasimagavit. Taamaalillutit suliffissarsiuussisarfik feriarnersiutinik peqquserlullutit tunniussitissimavat, aningaasanillu tigusinikkut pinerluuteqarsimallutit, taamaaliornikkullu pinerluttulerineq pillugu inatsimmi § 104 unioqqutissimallugu. Tamanna Kommuneqarfik Sermersuup akuerisinnaanngilluinnarpaa.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Taamatut oqaasertalersuinerit atorfeqartitaasoq pinerluttulerineq pillugu inatsimmik ilumut unioqqutitsisimasoq isumaqalersitsisinnaapput. Pisumi pinerluttulerineq pillugu inatsimmik ilumut unioqqutitsisoqarsimaneranik aalajangersaaneq eqqartuussiviit kisimik pisinnaatitaaffigaat. Taamaalilluni pisuni pinerluttulerineq pillugu inatsit unioqqutinneqarsimasoq kommunip isumaqarfigisaani tamanna kommunip naliliinerigaa (naliliigallarnerigaa), naliliinerlu taanna kommunip atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqartumik tatiginassuseqartumillu pissusilersortarnissamik piumasaqaat pillugu isumaliutersuutaani ilaasoq takuneqarsinnaasariaqarpoq.

4.c Suliamik aalajangiiviginninneq

Soraarsitsissamaarneq pillugu suliap paasissutissartalersorneqarnerata suliamilu illua’tungiusup isumaanik tusarniaanerup kingornatigut kommuni suliami soorlu soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiisoqassanersoq naliliinissaminut pisariaqartunik tunngavissaqalersimasariaqarpoq. Imaassinnaavorlu soraarsinneqassamaartoq suliami illua’tungiusutut isummaminik tusaarniaavigineqarnerminut atatillugu paasissutissanik allanilluunniit kommunimut paasissutissanik amerlanerusunik pissarsiniartariaqalersitsisunik taamaaliortariaqarpallu suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaqqittariaqalersitsisunik saqqummiussisoq, aamma tak. immikkoortoq 4.a.i.

Taamaalilluni suliamik suliarinninnermi killiffimmi tassani aatsaat suliami inaarutaasumik aalajangiisoqarsinnaalissaaq. Kommunip ingerlatsinermi oqartussaasutut suliap aalajangiivigineqarneranut atatillugu pissutsit assigiinngitsut immikkoortumi matumani iserfigisassakka isumaliutersuutigissavai. Suliani soraarsitsissamaarnernut tunngasuni suliap qanoq inernilerneqarsinnaanera suliaq aallartisarneqarniariartorli isumaliutersuutigineqartariaqarpoq, taamatuttaarli suliaq soraarsitsinermut tunngasoq pissutissaqanngitsumik aallartisarneqartariaqarani, inaarutaasumilli aalajangiineq oqaatigineqartutut aatsaat pisinnaavoq suliaq tamakkiisumik paasissutissartalersorneqareerpat.

4.c.i Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik

4.c.i.a Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik pillugu immikkut oqaatigisassat

Aallaqqaasiummi oqaatigineqartutut misissuinermi matumani kommunip suliani ataasiakkaani qisuariaatinik toqqaanera misissuiffiginiarnagu aalajangerpunga. Tassalu kommuni pineqartumik pissutissaqarluni soraarsitsisimanersoq peersitsisimanersorluunniit sukumiisumik misiliiviginngilara, taamatuttaarlu kommunip sulisitsisutut missingiussilluni naliliinissamut annertungaatsiartumik periarfissaqarnera paasillugu akueraara. Taamaakkaluartorli pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik kommunip eqqumaffigisussaavaa.

Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngaviup manna nassataraa, tassalu ingerlatsivik kissaatigisatut anguniagaq anguniarlugu akuliunnissamut assigiinngitsunik toqqagassaqarpat ingerlatsivik akuliunnermik sakkukinnerpaamik toqqaanissaminut pisussaaffeqartoq, tak. Jens Gardep allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret – almindelige emner”-mi 2009-meersumi quppernermi 264-imi Jens Gardep allaaserisaa. Tassa ilaatigut imaappoq ingerlatsivik pisariaqarneranit annertunerusumik nanertuutaasumik aalajangiinnginnissaminut pisussaaffeqartoq. Taamaalilluni aalajangiineq pisariaqartuullunilu pisumut naapertuuttuussaaq.

Aalajangiinerup pisariaqartuunissaanik pisumullu naapertuuttuunissaanik piumasaqaatit nalinginnaasut suliani soraarsitsinernut tunngasuni suli ersarinnerupput, tassami soraarsitsineq tassaammat inatsiseqartitsinikkut kinguneritinneqarsinnaasut arlallit sakkortunersaat. Suliani soraarsitsinernut tunngasuni pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiisoqannginnerani akuliunnerit sakkukinnerusut misilinneqaqqaassasut piumasaqaammik nassataqarpoq, tak. Jørgen Mathiassenip atuakkiaani ”Forvaltningspersonellet – tjenestemænd og overenskomstansatte”-mi 2000-imeersuni qupperneq 160. Folketingip Ombudsmandiata suliat suleqatigiinnermi ajornartorsiutinut tunngasut eqqarsaatigalugit ass. oqaatigaa ”suleqatigiinnermi ajornartorsiutit oqartussaasup soraarsitsisup soraarsitsinermit sakkukinnerusunik iliuuseqarnermigut aaqqinniaraluarsimassagai”, tak. Folketingip Ombudsmandiata 1990-imi ukiumoortumik nalunaarutaani qupperneq 93.

Taamaalilluni oqartussaasup suliani sulinermut tunngasuni uparuaaneq imaluunniit pissusilersornermik allanngortitseqqusilluni mianersoqqusineq siullertut iliuuserissallugit naammannersut isumaliutersuutigissavaa. Uparuaanerup (qilersuisuunngitsup) paarlattuanik mianersoqqussuteqavinneq pisoqaqqinnerani sunniuteqartarpoq, taamaattumillu pisut qanoq ittuussusiat apeqqutaatillugu soraarsitsisoqassanersoq naliliinermi tunngavittut toqqaannartumik ilaasinnaalluni. Immikkoortumi 4.c.i.b-mi oqaaseqaatikka tamatumunnga atatillugu innersuussutigaakka.

Kommunip soraarsitsisoqassappat sulisup soraarsitsinermut taarsiullugu allamut nuutsinneqarsinnaaneranut periarfissaqarnersoq taamatuttaaq isumaliutersuuteqarnera pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngaviup aamma nassatarisariaqarpaa.

Pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik aalajangiineq immini eqqarsaatigalugu aallaavittut naliliivigineqartariaqarpoq. Suliani soraarsitsinernut tunngasuni suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanissamut annertusisamik pisussaaffeqarnermi pineqartunut ilaatinneqartuni kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut atatillugu qisuariaat sorleq atorneqassanersoq isumaliutersuuteqarnermi pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavimmik ilaatitsinissaa aamma pingaartuuvoq.

Sulianik toqqakkanik misissuininni pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik eqqarsaatigalugu suliat nr. 5, 13, 21 aamma 31 immikkut maluginiarpakka.

Suliami nr. 5-imi (immikkoortumi 3.b-mi aamma eqqartorneqartumi) soraarsitsineq pissutissaqarani sulinngitsoorneq (naalasseriitsuliorneq) pissutigalugu imaluunniit pikkorlunneq (naliliineq) tunngavigalugu pisimanersoq siusinnerusukkut oqaatigineqartutut erseqqarluppoq, taakkulu akuleriisinneqarsimasorinarput. Pikkorlunnerli A-p soraarsinneqarneranut pissutaanerpaasimasoq ilimanartorujussuuvoq. Taamaattumik kommuni aalajangiinermini ilaatigut allappoq A-p pisinnaasaqarnera ilorraap tungaanut ineriartorsimanngitsoq. Taamaalilluni A suliassat eqqarsaatigalugit nammineerluni suliassarsiortartuusimanngilaq, suliassat qanoq aaqqinneqassanersut apersuutigigajuttarlugu kiisalu ”qarasaasiat ersiginerarlugit”. A sulinerminik pitsaanerulersitseqqullugu peqquneqarsimanersoq suliami paasissutissani takussutissaqanngilaq. Sulinngitsoortarnermik apeqqut eqqarsaatigalugu A pisortarisaminit akuerineqarani suliffimmit siusinnerusukkut sisamariarluni anisarsimavoq, kommunillu tamanna pissutissaqarani sulinngitsoornertut isigaa. Pisumi tassani A tamatuma inatsisinik unioqqutitsisuuneranik aamma ilisimatinneqarsimasorinanngilaq. Pikkorlunneq pissutissaqaraniluunniit sulinngitsoorneq pineqarnersoq apeqqutaatinnagu A-p soraarsinneqarnera – A-p iliuuserisaasa ”kusanaassusiat” isiginiarlugu – pisumut naapertuutinngitsutut issinnaavoq.

Suliami nr. 13-imi (immikkoortumi 3.b-mi aamma taaneqartumi) kommunip oqarasuaataanik A-p suliamut attuumassuteqanngitsumik atuisarnera piffissamilu suliffiusumi akuerineqarani/isumaqatigiissuteqarani aningaaseriviliarsimanera soraarsitsinermi pingaartillugit isiginiarneqarsimapput. A tamanna pillugu ilisimatinneqarsimanngilaq. Tamanna tunngavigalugu isumaqarpunga soraarsitsineq pisumut naapertuuttuunersoq qularnartoq.

Suliami nr. 21-mi A suliffiup oqarasuaataanik angallattakkamik atornerluisimaneq pissutigalugu soraarsinneqarpoq. Atornerluineq qanoq annertutigisimanersoq soraarsitsinermi takuneqarsinnaanngilaq. Suliamit aammattaaq erserpoq A-p oqarasuaat angallattagaq siusinnerusukkut atornerluttarsimagaa. A tamatuminnga ilisimatinneqarsimanersoq siusinnerusukkulluunniit atornerluisimaneq taanna kommunip qanoq iliorluni qisuariarfigisimaneraa aamma takuneqarsinnaanngilaq. Taamaalilluni soraarsitsineq pisumut naapertuutinngitsutut issinnaavoq.

Suliami nr. 31-mi A suleqatigiinnermi ajornartorsiutit pissutigalugit soraarsinneqarpoq. Kommuni aalajangiinermi allappoq A pisuni arlalinni sulisunik allanik toqqissisimajunnaarsitsisarsimasoq. Taamaalilluni A pisortarisani pillugu kusanaatsumik oqalussimavorooq, taamatuttaarlu A-p taanna ataatsimiinnermi assortortarsimallugu. Tamannali A-p utoqqatsissutigisimavaa. Kiisalu A-p pisortarisani oqalorujuussimavaagooq. Aalajangiinermit erserpoq A arlaleriarluni oqaloqatigineqartarsimasoq, taamatullu pissusilersornini allanngortissagaa ilisimatinneqarsimasoq. A-li pissusilersornerminik allanngortitseqqullugu mianersoqquneqarsimanersoq takuneqarsinnaanngilaq. A pissusilersornerminik allanngortitsinissamut naammattumik periarfissalerneqarsimanersoq taamaattumillu soraarsitsineq pisumut naapertuuttuunersoq apeqqutaavoq.

Taamaattumik kommunip suliani sulisunut tunngasuni pisortaqatigiit qisuariaatinik nanertuutaasunik isumaliutersuuteqarfigisaanni pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavimmik eqqumaffiginninnissaa pingaartuuvoq.

Naggasiutitut oqaatigineqarpoq pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavimmik eqqortitsinnginneq aalajangiinerup atuussinnaassuseqannginneranik nassataqarsinnaasoq. Højesteretsip eqqartuussutaa 27. august 1964-imeersoq” (Ugeskrift for Retsvæsen”-imi 1964-imeersuni quppernermi 714-imi naqinneqartoq) ilaatigut innersuussutigaara, tassanilu tarnikkut amigaatilinnik paaqqinniffimmi (åndsvageanstalt) paarsisoq soraarnerussutisialernagu soraarsinneqarsimavoq, ilaatigut napparsimasumik timaatigut annersitsilluni naveersisimanini pissutigalugu. Højesteret isumaqarpoq timikkut annersitsilluni naveersineq sakkortuumik pineqaatissiissutaasarisaqartoq, isumaqarlunili soraarsitsineq pisumut naapertuuttuunngitsoq.

4.c.i.b Mianersoqqussutit pillugit immikkut oqaatigisassat

Pisuni soraarsitsilluni qisuariaateqarnerup suliami pisunut attanneqarsinnaannginneranik tunngaviutitsiviusuni – tassalu pisumut naapertuuttumik iliuuseqartoqarneranik naliliinerup kingornatigut – sulisitsisup sulisoq pineqartoq mianersoqquneqassasoq tamatumunnga taarsiullugu toqqarsinnaavaa. Mianersoqqusineq naliliineq tunngavigalugu iliuuserineqarsinnaallunilu naalasseriitsuliorneq pissutigalugu iliuuserineqarsinnaavoq, naleqqutinngitsumillu/kissaatiginanngitsumillu iliuuseqarnerup uparuarneqarnissaa siunertaralugu. Sulisoq pissusilersornermik kissaatiginanngitsumik allanngortitsinnginnermigut naalasseriiginnarpat tamanna soraarsitsinermik nassataqarsinnaavoq. Tamanna mianersoqqusinerup pisuni qalleqqiiviusuni sunniuteqartitsivigineqarneranik taaneqartarpoq.

Tjenestemandiunngitsunik mianersoqqusinissamut inatsisitigut tunngavigisaq ingerlatsiviup sulisitsisutut inissisimanera aqqutigalugu pingaarnertut aqutsisinnaatitaanermiippoq.

Atorfeqartitaasup avoqqaarliutigineqarsinnaasumik pissusilersorneranik uparuaanerup (qilersuisuunngitsup) aamma uparuaanerup (erseqqissaasuusup, naqqiinerup il.il.) – assersuutigalugu inortuilluni suliartortumik uparuaanerup aamma mianersoqqusinerpiaap – assigiinngissuteqarnerat kommunip eqqumaffigissavaa.

Taamaalilluni mianersoqqusineq suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu aalajangiineruvoq, tak. tulliuttut. Tamatumali pissuseqataa uparuaanernut, erseqqissaanernut, naqqiinernut il.il. amerlanertigut atuunneq ajorpoq. Taakku tassaagajuttartussaapput pisortaasup atorfeqartitaanermut tunngasut isumagineqarnerat pillugu erseqqissaaneri. Taakkua tamanna aamma pissutigalugu atorfeqartitaasup kingusinnerusukkut sulinermut atatillugu suliap suliarineqarnerani uparuaaneq innersuussutigalugu soraarsinneqarneranik nassataqarsinnaanngillat; taakku mianersoqqusinertut pisunik qalleqqiisoqarnerani sunniuteqartitsivigineqarneq ajorput.

Naliliineq tunngavigalugu aamma naalasseriitsuliortoqarnera pissutigalugu mianersoqqusinerit suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit tunngavigalugu aalajangiinerunerisa suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi aalajangersakkat malinneqarnissaat nassataraat, matumani suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasoqartussaanera ilanngullugu eqqarsaatigalugu.

Aqutsinermi nanertuutaasumik qisuariaatit eqqarsaatigalugit oqaaseqaatiga 2011-320-0001-imik nalunaarsuinermi normoqartoq, tak. ukiumoortumik nalunaarummi immik. 5.2.

Sulianik misissuininni malugaara kommuni suliat amerlanersaanni mianersoqqussuteqarfiusimasuni mianersoqqusineq sioqqullugu suliami illua’tungiusoq mianersoqqusineq pillugu tusarniaavigisarsimagaa. Tamannali suliani nr. 3-mi, 8-mi 17-imilu pisimanngilaq. Suliat taakkua assigiissutaat tassaavoq kommunip sulisoqarnermut immikkoortortaqarfiata mianersoqqusisuusimannginnera, najukkamili immikkoortortaqarfiit/suliffeqarfiit pisortaasa mianersoqqusisuusimanerat.

Taamaattumik isumaqarpunga najukkami immikkoortortaqarfiit/suliffeqarfiit pisortaasa suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi mianersoqqussutinut atatillugu piumasaqaatit pillugit sukumiisumik paasissutissinneqartarnissaat kommunip qulakkeertariaqaraa.

Tamatuma saniatigut malugaara mianersoqqussutit arlallit erseqqarlussimasut, taamaalillutik oqaasertalersorneqarneri pineqartut suut eqqortissagaat erseqqissaatigineqartut nalornilersitsisinnaallutik. Tamatumunnga atatillugu oqaatigaara ingerlatsinermi allagaatit erseqqissumik aalajangersimasumillu oqaasertalersugaassasut, nalornisoqartillugulu taakku qanoq paasineqarnissaat allattuusumut nanertuutaasumik nassuiarneqartassasut, taamaalilluni oqartussaasoq tassaassalluni nalornisoqartillugu pisuutinneqarsinnaasussaq. Assersuutitut Karsten Revbechip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret – sagsbehandling”-imi 2014-imeersumi quppernerit 300 tulliilu.

Kiisalu suliap nr. 35-p saqqummiunneqarnera pissusissamisoortutut aammattaaq isigaara. Suliamit erserpoq kommunip sulisoq 19. november 2012-imi allakkatigut mianersoqqusimagaa, napparsimalluni sulinngitsooqattaarpallaarsimanera pissutigalugu. Mianersoqqussutit siusinnerusukkut oqaatigineqartutut pissusilersornermik naleqquttuunngitsumik/kissaatigineqanngitsumik uparuaanermi atorneqartarpoq. Mianersoqqussutit taamaallaat pisuni sulisumut avoqqaarliutigineqarsinnaasuni atorneqartariaqarpoq. Kommunilli allakkatigut mianersoqqussummini ilaatigut makku oqaatigai:

”[Kommunip] napparsimalluni sulinngitsoorneq pissutissaqarluni sulinngitsoornerusoq nalunngilaa. Napparsimanerli pissutigalugu sulinngitsuukulavallaartoqarnera suliffiup ingerlanneqarneranut ilinniartunillu ilinniartitsinermut akornutaalerpat kommuni suli qisuariartariaqarpoq.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Kommunip soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinermini allakkatigut mianersoqqussut innersuussutigaa, kommunillu soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinera imatut paasivara kommunip siusinnerusukkut mianersoqqussuteqarsimanini pingaartillugu isiginiarsimagaa.

Kommuni – siusinnerusukkut oqaatigineqartutut – isumaqatigaara oqarmat sulisoq napparsimanini pissutigalugu sulinngitsooqattaarpallaalerpat sulisitsisoq qisuariarsinnaasoq.

Mianersoqqussut tassaavoq qisuariaat, pissusilersorneq pineqartoq akuersaarneqanngitsoq pissusilersornerullu taassuma allanngortinneqarnissaa kissaatigineqartoq sulisitsisup sulisumut ilisimatitsiniarnermini sakkutut atorsinnaasaa. Taamaalilluni mianersoqqussut pissuserisamini sulisup atorfimminik ingerlatsinerani pissutsinik isorisarialinnik uparuaasuuvoq.

Napparsimalluni sulinngitsoorneq inatsisinik aallaavittut unioqqutitsinerunngilaq, aallaavillu erseqqilluinnartoq unaavoq sulisoq napparsimanini pillugu avoqqaarineqarsinnaanngitsoq. Taamaalilluni sulisup napparsimasup mianersoqquneqarnera siunertaqarsorinanngilaq, ingerlatsinermilu ileqqorissaarnermut naapertuuttuunaviarani, matumani sulisunik mianerinnittumik ingerlatseriaaseqarneq ilanngullugu eqqarsaatigalugu.

4.c.i.c Peersitsineq pillugu immikkut oqaatigisassat

Suliat toqqakkat ilaanni arlalinni kommuni atorfeqartitaasup nalinginnaasumik mianersoqquneqarnissaanut taarsiullugu peersitsinissamik toqqaasarsimavoq. Peersitsisoqassappat suliami naalasseriitsuliortoqarsimanissaa piumasaqaataavoq. Taamaalilluni suliani soorlu isumaqatigiinnginnermut imaluunniit suleqatigiinnermi (nalinginnaasumik) ajornartorsiutinut tunngasuni peersitsisoqarsinnaavoq.

Peersitsineq aqutsinermi nanertuutaasumik qisuariaatit ”sakkortunersaattut” isigineqarpoq. Tamatumunnga pissutaasoq tassaavoq atorfeqartitaanerup atorunnaarsinneqartarnera, tassalu imaappoq suliami illua’tungeriit akornanni ataqatigiinnerup ingerlaannartumik unitsinneqartarnera. Tamanna atorfeqartitaasumut isumaqarpoq pineqartup atorfeqartitaanini taamalu aamma isertitani (akissarsiani) piffissap sivikitsup iluani annaassagai.

Aallaqqaasiutitut oqaatigineqarpoq peersitsineq suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasoqareerneratigut aatsaat pisinnaasoq. Peersitsisoqassappat atorfeqartitaasup ”annertuumik” sumiginnaasimanissaa aammattaaq piumasaqaataavoq. Tassa imaappoq atorfeqartitaasup sumiginnaanera sunaluunniit peersitsinermut pissutiginiarneqarsinnaanngitsoq. ”Annertuumik sumiginnaaneq”-mik oqarnerup qanoq paasineqarnissaa atorfeqartitaasup atorfinitsinneqarnera pillugu isumaqatigiissummi (kontrakt imaluunniit overenskomst) aalajangersarneqarsimasinnaavoq. Taamaalilluni suliat toqqakkat ilarpassuinit erserpoq pissutissaqarani sulinngitsoorneq annertuumik sumiginnaanertut isigineqartoq atorfinitsinneqarneq pillugu isumaqatigiissummi allassimasartoq. Taamaattumik kommunip annertuumik sumiginnaaneq pisuni taamaattumi tunngaviutissinnaallugulu peersitsisinnaavoq. Kommunilli ”saamanerusumik” (sakkukinnerusumik) pineqaatissiineq atorneqassanersoq isumaliutersuutigisinnaallugulu isumaliutersuutigisariaqarpaa, tak. pisumut naapertuuttumik iliuuseqartarnermik tunngavik. Illua’tungaanili pisut imminnut assersuunneqarsinnaasut eqqarsaatigalugit naligiimmik pinnittarnermik tunngaviup isiginiarneqarnissaa aamma pisariaqarpoq, aamma tak. 4.c.ii-mi oqaaseqaatikka.

Pisut erseqqissut annertuumik sumiginnaanerup suuneranik atorfinitsitsineq pillugu isumaqatigiissutikkut nassuiaatitaqarfiusut saniatigut annertuumik sumiginnaaneq pineqarnersoq naliliisoqassatillugu suliani pineqartuni ataasiakkaani pisoq pillugu naliliisoqartarnissaa pineqarpoq. Missingiussilluni naliliinermi tassani isiginiagassat assigiinngitsorpassuit ilaasinnaapput, matumani ass. iliuuseqarnerup/iliuuseqanngitsoornerup ilungersunassusia, sumiginnaanerup pineqarnera atorfeqartitaasumut qanoq erseqqissimatiginersoq, pisoq/pissusilersorneq akuerineqarsinnaanngitsoq atorfeqartitaasumut siusinnerusukkut paasitinneqarsimanersoq ilaalu ilanngullugit eqqarsaatigalugit. Mianersoqqussuteqavinnerup qalleqqiilluni pisoqarnerani sunniuteqartinneqartarnera illua’tungaanilu atorfeqartitaanerup isumagineqarnera pillugu aqutsinikkut erseqqissaanerit nalinginnaasut pillugit im-mikkoortumi 4.c.i.b-mi oqaatigisakka tamatumunnga atatillugu aamma innersuussutigaakka.

Isiginiagassat taakku naliliinermi (eqqarsaatersuutitut) ilaasinnaasut tamarmik misissorneqarnissaat misissuinermi matumani siunertarineqanngilaq. Atuakkiatut tassunga attuumassuteqartutut assersuutigineqarsinnaasuni ilaasut tassaapput Lars Svenning Andersenip atuakkiaani ”Funktionærret”-imi 2011-meersumi quppernerit 817 tullialu, Ole Hasselbachip atuakkiaani ”Lærebog i ansættelsesret og personalejura”-mi 2012-imeersumi 358 tulliilu kiisalu Oluf Emborgip aamma Peer Schamburg-Müllerip atuakkiaanni ”Offentlig arbejdsret”-imi 2010-meersumi quppernerit 503 tulliilu.

Peersitsineq tamanna pillugu aalajangiisoqareerpat tamannalu atorfeqartitaasumut nalunaarutigineqareerpat (apuutereerpat) aatsaat atuutilissaaq. Tamanna nalunaarusiami Folketingip Ombudsmandiata 1990-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernermi 339-mi naqinneqartumi erseqqissarneqarpoq, Ombudsmandillu tassani (quppernermi 389-imi) oqaatigaa nammineq paasinninnini unaasoq kingumoortumik sunniuteqartumik soraarsitsinissamut peersitsinissamulluunniit piginnaatitsisoqanngitsoq, aamma peersitsinissamut siusinnerusukkut pissutissaqarsimagaluarpalluunniit.

Sulianili nr. 1-imi aamma nr. 3-mi kingumoortumik sunniuteqartumik peersitsisoqarsimavoq, tassalu peersitsineq kommunip aalajangiineranit siusinnerusukkut pisimalluni. Tamanna kommunip siunissami eqqumaffigisariaqarpaa.

Peersitsineq pisumut sulisitsisup peersitsinermut tunngaviutitassatut kissaatigisaanut peqatigitillugu aammattaaq pisinnaavoq. Taamatut pisoqanngippat atorfeqartitaasoq isumaqalersinneqarsinnaavoq pisoq sulisitsisup qisuariarfiginianngikkaa. Tamanna peersitsinerup atorfeqartitaanerup atorunnaarsinneqarnissaanik siunertaqarneranit aamma erseqqissarneqarpoq, taamaalilluni illua’tungeriit immikkut pisussaaffigeqatigiinnerat ingerlaannartumik atorunnaartussaalluni, peersitsinissamullu periarfissaq kingusissukkut atorneqarpat siunertaq taanna sumiginnarneqassalluni.

Suliaq nr. 3 tamatumunnga atatillugu innersuussutigeqqippara. Suliami tassani A 30. april aallarnerfigalugu suliartunngitsoorsimavoq. A kommunimit 20. juni 2013-imi suliami illua’tungiusutut isummaminik tusarniaavigineqarpoq, pissutissaqarani suliartunngitsoorsimanera innersuussutigalugu peersinneqassamaartoq nalunaarfigalugu. Kommuni 28. juni 2013-imi aalajangiivoq A peersinneqarsimasoq. Suliami takuneqarsinnaavoq A 30. april 2014-ip kingornatigut sulisimanngilluinnartoq. Suliami allaffigeqatigiittarnermi allagaasimasuni takuneqarsinnaasorinarpoq pappiarat A-p peersinneqarneranut tunngasut A-p suliffiata 2013-imi majimi nassiussimagai, pappiaralli taakku tammarsimagunartut, taamaattumillu peersitsisoqarnissaanik aalajangiinissap tungaanut piffissaq taama sivisutigisoq ingerlasimasoq. Suliami pineqartumi A suliartoqqinngilluinnarsimavoq, taamaattumillu sulinermi pisussaaffini naammassisimanagu nalornissutiginaviarunarnagu.

4.c.ii Naligiimmik pinnittarnermik tunngavik

Ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngavik, ”naligiimmik pinnittarnermik tunngavik”, kommunip aalajangiinermini aamma eqqumaffigissavaa. Suliat annertuutigut assigiit assigiimmik suliarineqartarnissaat naligiimmik pinnittarnerup nassataraa; tassalu pissutsit imminnut assersuunneqarsinnaasut assigiimmik suliarineqartassasut. Tassani ingerlatsiviup aalajangiinerisa assigiissaartuunissaannik piumasaqaat ippoq. Malittarisassat taamaattuunertik pissutigalugu siunertaat unaavoq innuttaasut (atorfeqartitaasut) naligiimmik pineqassasut, kommunillu sulinermut atatillugu qisuariaatai ”imminnut ataqatigiinneqassasut”.

Takusinnaavarali kommunip suliani aalajangersimasuni imminnut imaaliallaannaq assersuunneqarsinnaasutut isikkoqartuni inatsiseqartitsinikkut malitsigititanik assigiinngitsunik toqqaasarsimasoq. Assersuutitut taaneqarsinnaapput suliat nr. 1, 2, 3 aamma 6, taakkunanilu tamani suliartunngitsoortarneq pissutigalugu soraarsitsisoqarsimavoq, suliamili nr. 1-imi 3-milu A peersinneqarpoq, A-li suliani nr. 2-mi 6-imilu nalinginnaasumik piffissaliinikkut soraarsinneqarluni.

Suliani ataasiakkaani isiginiagassanik inatsiseqartitsinikkut malitsigititap sorliup atorneqarnissaanut tunngavissaliisunik peqarsinnaanera eqqumaffigaara, taamatuttaarlu kommuni sulisitsisutut inatsiseqartitsinikkut malitsigititassaq eqqarsaatigalugu missingiussilluni naliliisinnaalluni, kommunilli pissutsit imminnut assersuunneqarsinnaasut assigiimmik naliliivigineqartarnissaat ingerlatsinermi oqartussaasutut anguniartariaqarpaa.

Sulianik toqqakkanik misissuininni pisuni arlalinni (soorlu suliami nr. 5-imi, 10-mi 13-imilu) kommunip sulisoqarnermullu immikkoortortaqarfiup mailikkut allaffigeqatigiittarsimaneranni takusinnaasarpara kommunip qisuariaataa suussanersoq (soorlu mianersoqqussut, nalinginnaasumik piffissaliilluni soraarsitsineq peersitsinerluunniit) sulisoqarnermut immikkoortortaqarfiup apeqqutigisarsimagaa. Pisumi naliliinerup tamatigut pineqarnera qulaani oqaatigineqartutut eqqumaffigaara, kommunili ingerlatsivittut ataasiummat pissutsit imminnut imaaliallaannaq assersuunneqarsinnaasut assigiimmik naliliivigineqartarnissaat anguniarneqartariaqarpoq. Taamaattumik sulisoqarnermut immikkoortortaqarfik najukkami immikkoortortaqarfinni/suliffeqarfinni pisortat kisiisa aalajangiitinnagit suliani pineqartuni suup qisuariaatitut eqqortuuneranik immaqa uummaarinnerusumik ilitsersuisariaqarpoq.

Kommuni suliami (nr. 24-mi) allakkatigut mianersoqqussutaareersimasumik soraarsitsininngortitsilluni allanngortitsisimasoq aamma malugaara. Kommunip qisuariaammik toqqaanera eqqarsaatigalugu ”erseqqinnerusumik malittassaqarnissaq” kommunip eqqumaffigigaa tamatuma takutippaa.

A suliami tassani soraarsissamaarneqarpoq, kommuni isumaqarmat A paaqqinniffimmi atorfeqarfigisamini meeqqamik annersitsisimasoq. Pisup allanit isiginnittuuffigineqarsimanngitsup ”sakkortussusianik” kommunip naliliinera A-p isumaqatiginngilaa. Pisoq taanna A-p pisortaqatigiinnut nammineq nalunaarutigisimavaa. A pisup tamatuma kingunerisaanik paaqqinniffiup pisortaanit oqaasiinnartigut mianersoqquneqarpoq. Pisortap tamanna kommunimut ilisimatitsissutigaa, kommunilli suliaq soraarsitsiniarnermut tunngasoq tassunga taarsiullugu aallartippaa, tassami mianersoqqusineq pineqaatitut sakkukippallaatut nalilerneqarmat. Taamaalilluni A mianersoqqussummut taarsiullugu soraarsinneqarsimavoq.

Tamanna imatut paasisariaqarpara – kommuni tunaartarisassanik pisortap taamatut mianersoqqussuteqarsinnaannginneranik aalajangersaasunik peqarsimanngippat/peqanngippat – kommunip aalajangiineq siulleq (mianersoqqussut) atorunnaarsissimagaa, nutaamillu (soraarsitsisoqassasoq) aalajangiisimasoq. Tamanna ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi aalajangiinermik tunuartitsinertut taaneqartarpoq. Pisumi matumanisut ittumi tamanna ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviit nalinginnaasut aallaavigalugit pisimavoq, taamaaliortoqassappallu piumasaqaataavoq tunuartitsinissamut naammattunik oqimaassuseqartunik tunngavissaqartoqassasoq, taamatuttaarlu aalajangiineq illua’tungiusumut iluaqusiisoq nanertuutaasorluunniit pineqarnersoq naliliinermi aamma ilaalluni. Taamaalilluni pisumi naliliineq pineqarpoq.

Ajornartorsiut sukumiinerusumik iserfiginngikkaluarlugu isumaqarpunga pisut qulaani taaneqartut kommunip eqqumaffigisariaqarai, soorlu pisut aalajangiinerup nalunaarutigineqareersup allanngortinneqarnissaanik sulisoqarnermut immikkoortortaqarfiup kissaateqarfigisai.

Naggasiutitut oqaatigineqarpoq soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinerup atuussinnaassuseqanngitsutut isigineqarnera suliami pineqartumi naligiimmik pinnittarnermik tunngaveqarnermik sumiginnaanerup nassatarisinnaagaa.

4.c.iii Tunngavilersuisarneq

Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 22-kkut aalajangersarneqarpoq aalajangiineq allakkatigut nalunaarutigineqaruni tunngavilersuummik ilaqartinneqassasoq, pineqartumut tamakkiisumik tapersiisuunngikkuni. Qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsoqarnissaanik aalajangiinerit tamatigut allakkatigut nalunaarutigineqartariaqarput, ass. tak. Folketingip Ombudsmandiata nalunaarusiaani qupperneq 358, Folketingip Ombudsmandiata 1990-imi ukiumoortumik nalunaarutaani quppernermi 339-mi naqinneqartoq, aalajangiinerillu taamaattut pissusertik pissutigalugu suliami illua’tungiusumut tamakkiisumik tapersiisuunnginnamik suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi malittarisassat tunngavigalugit tunngavilersugaassapput.

Tunngavilersuisarnissamik piumasaqaat isiginiagassanik assigiinngitsunik arlalinnik pissuteqarpoq. Siullertut pingaarnertullu pineqartoq tassaavoq innuttaasup (atorfeqartitaasup) isiginiarneqarnera (mianerineqarnera). Taamaalilluni sukumiisumik tunngavilersuut atorfeqartitaasup soraarsitsinermut tunngaviusumik paasinnissinnaaneranut – akuerinnissinnaanissaanullu – pisariaqartuuvoq. Taamaalilluni tunngavilersuisoqarnissaanik piumasaqaat ingerlatsivimmut tatiginninnermik annertusaanissamik aamma siunertaqarpoq.

Tunngavilersuisoqartarnissaanik piumasaqaat tamatuma saniatigut matuminnga siunertaqarpoq, tassalu atorfeqartitaasup aalajangiinermut tunngaviusumik ilisimasaqarnissaata annertuumik pingaaruteqarneranik, taamaalilluni atorfeqartitaasoq (kattuffilluunniit taassuma ilaasortaaffigisaa) suliaq ingerlateqqinneqassanersoq naliliisinnaaniassammat.

Kiisalu inatsiseqartitsinikkut innarlitsaaliinermut tunngasoq aamma ilaavoq, tassami tunngavilersuisoqartarnissaanik piumasaqaatip oqartussaasoq suliami eqqortumik aalajangiiniarluni ilungersornerulersissammagu, oqartussaasormi taamaalilluni aalajangiineq pillugu ”tunngavilersuinissaminut” pinngitsaalineqartarmat.

Eqikkaalluni oqartoqarsinnaavoq tunngavilersuisoqartarnissaanik pingaarnerusutigut piumasaqaatip imarisaa tassaasoq aalajangiineq pineqartoq sooq imarisamisut imaqalersimanersoq nassuiaataanissaa, aamma tak. suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsit pillugu ilitsersuummi 1994-imeersumi immikkoortoq 130. Tunngavilersuulli suliamut tunngaviusup oqartussaasullu isumaliutersuutaasa sukumiisumik issuarneqarnerannik imaqassanngilaq.

Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 24, imm. 1-ikkut aalajangersarneqarpoq aalajangiinermut tunngavilersuut inatsiseqartitsinermi malittarisassanut aalajangiinermi tunngavigineqartunut innersuussummik imaqassasoq. Missingiussilluni naliliineq pineqarpat tunngavilersuummi tamatumunnga peqatigitillugu pingaarnertut isiginiagassat missingiussilluni naliliinermi aalajangiisuusimasut oqaatigineqassapput. Suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 24, imm. 2-kkut aammattaaq aalajangersarneqarpoq tunngavilersuut suliami pissusiviusut aalajangii-nermi pingaartillugit isiginiarneqarsimasut pillugit paasissutissat naatsumik nassuiarneqarnerannik pisariaqarpat imaqassasoq.

Inatsiseqartitsinermi malittarisassanut innersuussinermik apeqqut eqqarsaatigalugu tamanna isumaqarpoq inatsiseqartitsinermi malittarisassat aalajangiinermi tunngaviusimasut innersuussutigineqassasut. Suliat qinnuteqaataanngitsumik soraarsitsinernut tunngasut inatsit tunngavigalugu aalajangerneqarajunngillat, assersuutigaluguli isumaqatigiissutit assigiinngitsut (overenskomster, ansættelseskontrakter) imaluunniit atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi tunngaviit, matumani aqutsisinnaatitaaneq ilanngullugu eqqarsaatigalugu, tunngavigalugu aalajangerneqartarlutik. Taamaalilluni aalajangiinermi malittarisassat allassimasut (isumaqatigiissutit (overenskomster) il.il.) tunngaviutinneqarunik innersuussutigineqassapput. Inatsiseqartitsinikkut tunngaviit inatsisikkut aalajangersagaanngitsut – soorlu atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaat (decorum-kravet) – pineqarpata tamanna nassuiarneqassaaq, aamma tak. immikkoortumi 4.b.i-mi suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaasarneq pillugu oqaatigineqartut.

Suliat naliliineq tunngavigalugu soraarsitsinermut tunngasut – soorlu suliat atorfimmut naleqqutinnginnermut suleqatigiinnermiluunniit ajornartorsiutinut tunngasut - eqqarsaatigalugit missingiussilluni naliliinikkut – tassalu isiginiagassanik assigiinngitsunik oqimaalutaanikkut - aalajangiineq pineqartarpoq. Suliani taamaattuni suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 24 tunngavigalugu tunngavilersuut pingaarnertut isiginiagassat suut pingaartillugit isiginiarneqarsimanersut nassuiaammik imaqassaaq. Taamatuttaaq – tamannalu suliat naalasseriitsuliorneq pissutigalugu soraarsitsinermut tunngasut eqqarsaatigalugit aamma atuuppoq – pingaarnertut isiginiagassat suut pisortaqatigiit qisuariaammik toqqaanerat eqqarsaatigalugu pingaartillugit isiginiarneqarsimanersut oqaatigineqassaaq.

”Suliami pissusiviusut” eqqarsaatigalugit tunngavilersuut – qulaani oqaatigineqartutut – tamannalu pisariaqarpat, pisunut aalajangiinermi pingaartillugit isiginiarneqarsimasunut innersuussummik imaqassaaq. Suliami pissusiviusut pillugit paasissutissat pisariaqanngissinnaapput, atorfeqartitaasumit ilisimaneqareernerat pissutigalugu, soorlu tassannga namminermit saqqummiunneqarsimanermikkut imaluunniit qularutissaannginnermikkut. Pissusiviusulli aalajangiineq eqqarsaatigalugu pingaaruteqarsinnaasut arlaliuppata, taakkuli ilaannaat pingaartillugit isiginiarneqarsimappata, tamanna tunngavilersuummi takuneqarsinnaasariaqarpoq. Taamatut pisoqartillugu pissusiviusunik allaaserinninneq tassaanerulersarpoq pingaartillugit isiginiarneqarsimasunik tunngavilersuummi oqaatiginninneq. Tamanna Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret”-imi 2002-meersumi quppernermi 560-imi imatut eqikkarneqarpoq:

”Ataatsimut oqaatigineqarsinnaavoq suliami pissusiviusut amerlanerujartortillugit pissusiviusut ilaasa sorliit aalajangiinermi pingaartillugit isiginiarneqarsimanerisa erseqqissumik nassuiarneqarnissaat pisariaqartinneruleriartortartoq.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Pisuni kommunip atorfeqartitaasullu isumaqatigiinngissutigisaanni aalajangiinermut tunngavippiaasup oqaatigineqarnissaa immikkut ittumik pingaaruteqarpoq.

Tunngavilersuut pisut qanoq ittuussusiat apeqqutaatillugu atorfeqartitaasup suliap suliarineqarnerani akerliliissutitut saqqummiussaanik ataatsimut isummerfiginnittuusariaqarpoq. Imaanngilarli kommuni atorfeqartitaasup akerliliissutitut saqqummiunniagai tamaviisa pillugit oqaaseqaateqarnissamut pisussaaffeqartoq, akerliliissutilli tunngavissaqarpata kommunip taakku isummerfigisariaqarai ilimagineqarpoq.

Kiisalu tunngavilersuut taamaattuunini pissutigalugu erseqqissuullunilu paasiuminartuussaaq.

Suliami nr. 16-imi (immikkoortumi 4.b.ii-mi eqqartorneqartumi) sulisunik ikilisaanermut tunngasuni aalajangiinermut tunngavilersuut malittarisassanut naapertuuttuunngilaq, tassami A-p sooq soraarsinneqarnera pillugu tunngavilersuummik imaqannginnami.

A suliami nr. 17-imi suleqatigiinnermi ajornartorsiutit pissutigalugit soraarsitsissamaarneq pillugu suliami illua’tungiusoq isummaminik tusarniaavigineqarsimavoq, taamatuttaarlu A oqaloqatigineqarnermini pisortaasumut kamarujussuarsimavoq sioorasaarisimallunilu. A oqaaseqaamminik saqqummiussivoq, matumani qisuariarnini pisortaasup oqaloqatigiinnermi paatsoorsimagaa ilanngullugu oqaatigalugu. Aalajangiinermili immini taamaallaat oqaatigineqarluni A-p oqaaseqaatai naliliiniarluni suliniuteqarnermi ilanngullugit isiginiarneqarsimasut. Taamaalilluni A-p akerliliissutai kommunip isummerfigisimanngilai. Kommunip tamatumunnga taarsiullugu A-p siusinnerusukkut mianersoqquneqarsimanera tamatuma saniatigut isiginiarsimagunarpaa. Taamaalilluni sioorasaarisimaneq imaluunniit suleqatigiinnermi ajornartorsiutit ataatsimut – imaluunniit taakku ataatsimoortillugit - kom-munip soraarsitsinissaminik aalajangiinermini tunngavilersuutigisimanerai erseqqarluppoq.

Kommunip suliami nr. 18-imi aalajangiinera tunngavilersuummik imaqanngilaq. Suliami illua’tungiusup isumaanik qanga tusarniaasoqarsimaneranik paasissutis-siissutigineqartut saniatigut taamaallaat makku oqaatigineqarput:

”Nalunaarfigineqassaatit pisortaqatigiit ingerlaannartumik atuutilersumik peersinniarlutit aalajangiimmata, illit tunginnit sumiginnaaneq pissutigalugu.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Taamaalilluni suliami inatsiseqartitsinikkut pissusiusunut pissusiviusunulluunnit innersuussisoqarsimanngilaq, A-lu sooq soraarsinneqarnersoq paasissutissanik peqarani. Taamaalilluni kommunip aalajangiinera suliassat suliarineqartarnerat pillugu tunngavilersuisoqarnissaanik inatsimmi piumasaqaatinik eqqortitsisuunngilaq.

Suliami nr. 19-imi (immikkoortumi 4.a.i-mi aamma eqqartorneqartumi) paasissutissat kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermini soraarsitsissamaarnermut tunngaviusutut oqaatigisai A-p suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut akissummini assortorpai. Aalajangiinermut tunngavilersuummi taamaallaat oqaatigineqarpoq ”suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut akissut pisortaqatigiinnut saqqummiunneqarsimasoq”. Taamaalilluni A pillugu naammagittaalliuut kommunip pingaartillugu sooq isiginiarsimaneraa A-lluunniit akerliliissutai sooq pingaaruteqartutut isigineqarsimannginnersut tunngavilersuisoqarsimanngilaq. Taamaalilluni suliami tunngavilersuut suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi naapertuutinngitsutut isigineqartariaqarpoq.

Ajornartorsiutip taassuma assinga suliami nr. 23-mi (immikkoortumi 4.b.i-mi aamma eqqartorneqartumi) atuuppoq, tassami A-p akerliliissutaasa pisortaqatigiinnut saqqummiunneqarsimanerat taakkuli pisortaqatigiit naliliinerannik allanngortitsisuunnginnerat naatsuararsuarmik innersuussutigineqarsimammat. Kommunip tamatumunnga tunngavilersuutitut oqaatigaa A-p atuisumut tiingasimanera ilisimannittut uppernarsarsinnaagaat. Ilisimannittulli kikkut, taakku paasissutissanik sunik saqqummiussisimanersut ilisimannittulluunniit taakku oqatigisaat kommunip pingaartillugit sooq isiginiarnerai aalajangiinermi oqaatigineqanngilaq. Taamaattumik aalajangiineq taanna suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi malittarisassanik eqqortitsisuunngilaq.

Tamatuma pissuseqataa suliami nr. 29-mi (immikkoortumi 4.a.i-imi aamma eqqartorneqartumi) atuuppoq. A-p akerliliissutai kommunip suliami tassani isum-merfiginngilai, allaannarlunili A-p akissutaa pisortaqatigiinnut saqqummiunneqarsimasoq.

Suliap nr. 36-p immikkut taanissaa aamma pingaartillugu isiginiarpara. Kommunip tunngavilersuutaa inatsisilerinermi pissutsinut pissusiviusunulluunniit innersuussummik imaqanngilaq. Kommunip suliami illua’tungiusup isumaanik tusaarniaanera/soraarsitsissamaarluni allagai taaneqarput, taakkununngali innersuussineq pineqarani. Taamaalilluni kommunip aalajangiinera erseqqissumik amigaateqartutut isigineqartariaqarpoq. Soraarsitsisoqarnissaanik aalajangertoqarnerata aalajangiinermi immini pisarnera tamatumunnga atatillugu erseqqissassallugu pingaartuuvoq. Taamaalillutik kommunip suliamik aallarnisaanermut atatillugu naliliineri suliamilu illua’tungiusup isumaanik tusarniaanera apeqqutaatinnagit isiginiarneqartut naliliinerillu taakku aalajangiineq aqqutigalugu apuunneqartussaapput.

Kommunip tunngavilersuummik sukumiisumik atorfeqartitaasumut nalunaaruteqarnissaminik qitiutitsinissaata pingaaruteqassusia assersuutitut qulaani taaneqartut takutippaat. Immikkoortumut matumunnga aallaqqaasiummi oqaatigineqartutut tunngavilersuut arlalinnik siunertaqarpoq. Taamaalillutik tunngavilersuinissamik piumasaqaatit eqqortumik aalajangiisoqarnissaa qulakkeereqataaffigissavaat, taamatuttaarlu atorfeqartitaasoq soraarsitsinermut pissutaasumik nassuiaanneqartussaalluni.

Aalajangiineq malittarisassat naapertorlugit tunngavilersorneqarsimanngippat innarlitsaaliinissamik malittarisassaq pingaartoq sumiginnarneqarsimassaaq, aalajangiinerullu atuussinnaassuseqannginnera tamatuma nassatarisinnaavaa.

5. Pissutsit ataatsimut tunngasut

Aallaqqaasiummi oqaatigineqartutut sulianik toqqakkanik misissuinermut atatillugu pissutsit ataatsimut tunngasut arlallit oqaaseqaateqarfigineqartariaqartutut isigisakka malugaakka.

5.a Oqaatsit/taaguutit aalajangersimasumik atorneqartartut

Sulianik toqqakkanik misissuininnut atatillugu malugaara pisuni aalajangersimasuni oqaatsit/taaguutit aalajangersimasumik atorneqartussat kukkusumik atorneqar-tarsimasut.

Suliat nr. 5 aamma 21 assersuutitut taaneqarsinnaapput. Kommuni suliani taakkunani allappoq soraarsinneqassamaartoq piffissami suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaviusumi ”suliunnaarallartinneqartoq”. Kommuni imatut paasisariaqarpara pineqartoq suliami aalajangiisoqarnissaata tungaanut suliartussanngitsoq; tassalu sulisussaatitaajunnaarsinneqartoq. Kisianni ”suliunnaarallartinneqartoq/suliunnaarallartitsineq” atorfinitsitsisarneq pillugu inatsiseqartitsinermi pisumi atorfeqartitaasup piffissaligaalluni soraarsinneqarfigisaani atorneqartarpoq, tassanilu sulisitsisup aalajangertarpaa atorfeqartitaasoq piffissami soraarsitsinissap tungaanut ingerlasumi sulissanngitsoq. Taamaalilluni suliunnaarallartitsinermi piffissaq soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinerup kingornatigut suliap ingerlavigisaa kisimi pineqartarpoq. Pisuni atorfeqartitaasup piffissami suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaaviusumi sulisorineqarnissaanik kommunip kissaateqarfiginngisaani atorfeqartitaasoq suliartussanngitsoq imaluunniit sulissanngitsoq kommunip atorfeqartitaasumut nalunaarutigisariaqarpaa.

Suliunnaarallartitsinerli kommunip suliani arlalinni eqqortumik atortarsimavaa, taamaalillunilu suliani marlunni kukkusumik atuisimanerup tamatigut kukkusumik atuisoqartarsimannginnissaa ilimanarsisippaa. Taamaakkaluartoq oqaatsit/taaguutit eqqortut atorneqartarnissaat kommunip eqqaamasariaqarpaa, paatsoornerit pinngitsoortinneqarsinnaaqqullugit.

Kiisalu sulianik toqqakkanik misissuininni malugaara kalaallisut allagaatini oqaatsit/taaguutit pisuni aalajangersimasuni kukkusumik atorneqartarsimasut, taamaalillutik atorfeqartitaanermut tunngasunik atorunnaarsitsinerit assigiinngitsut akuleriisinneqartarsimallutik.

Taamaalilluni suliani aalajangersimasuni ”soraarsitsineq” (soraarsitsinertut paasillugu) soraarsitsissamaarneq pillugu/suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaalluni allakkani aalajangiinernilu kalaallisut allakkani tamatigut atorneqartarsimavoq, naak peersitsineq pineqarpiaraluartoq, ass. tak. suliaq nr. 32.

Paarlaassuinerit/erseqqarluttut taamaattut atorfeqartitaasup inatsiseqartitsinikkut inissisimaneranik nalornissutiginnilersitsisinnaapput, taamaattumillu kalaallisut allakkani oqaatsit/taaguutit eqqortut atorneqartarnissaat kommunip eqqumaffigisariaqarpaa.

5.b Soraarneq pillugu isumaqatigiissutit pillugit immikkut oqaatigisassat

Sulianik toqqakkanik suliarinninninni suliaq nr. 13 (immikkoortumi 3.b-mi aamma eqqartorneqartoq) kommunip soraarnermi isumaqatigiissutinik atuinera eqqarsaatigalugu maluginiarpara.

Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaalluni allakkani kommunip oqaatigaa A kommunip soraarsissamaaraa soraarnermilu isumaqatigiissuteqartoqassasoq kommunip siunnersuutiginiaraa. Soraarnermi isumaqatigiissut taanna ”soraarnissamut piffissaliussamik” sivitsukkamik ilaatigut imaqarpoq. Suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi tamatuma saniatigut makku oqaatigineqarput:

”Atorfeqartitaanerup unitsinneqarneranut atatillugu akerliliissutaasinnaasut assortuussutaasinnaasullu tamaasa tamakkiisumik inaarutaasumillu aalajangiivigalugit illua’tungeriit soraarneq pillugu isumaqatigiissuteqarput.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

A suliaq pillugu oqaaseqaatiminik saqqummiussivoq, taakkuli soraarneq pillugu isumaqatigiissut pillugu apeqqummut attuumassuteqaratik. A-p isumaqatigiissut taanna akuerisimagaa arlaatigut aamma takussutissaqanngilaq. A soraarsinneqassasoq kommuni tamatuma kingornatigut aalajangiivoq. Kommuni tamatuma saniatigut allappoq soraarnermi isumaqatigiissut ilaatigut siornatigut taaneqartutut oqaasertalik suliarineqassasoq pisortaqatigiit aalajangertut.

Isumaqatigiissutip – taamaattuunini pissutigalugu – illua’tungeriinnit marlunnit – isumaqatigiissutaanera erseqqissassallugu pingaartuuvoq. Taamaattumik isumaqatigiissut, matumani isumaqatigiissummi atugassarititaasut atorfeqartitaasup inatsiseqartitsinikkut inissisimaneranik ajornerulersitsisut ilanngullugit eqqarsaatigalugit - kommunip illua’tungaannarsiorluni aalajangersarsinnaanngilaa. Tamanna atuuppoq atorfeqartitaasoq pisinnaatitaanerminit sivisunerusumik akissarsiaqartinneqarnermigut ”taarsiivigineqarnersoq” apeqqutaatinnagu. Taamaalilluni A-mut isumaqatigiissut pineqartoq isumaqatigiissutigineqarsimanngitsutut isigineqartariaqarpoq, ”isumaqatigiissutillu” imarisai kommunip kingusinnerusukkut atortus-saatinniarsinnaanagit.

Tamatuma saniatigut kommunip suliami allaffigeqatiginnittarsimanerani allagaasunit erserpoq kommunip paasinninnera unaasoq suliap suliareqqinneqarnissaata suliami illua’tungiusunit piumasaqaatigineqarsinnaannginnera isumaqatigiissutip nassatarigaa. Tamanna oqaatigineqartutut eqqunngilaq.

Suliami tassani periaaseq ajornartorsiutitalittut isigaara, pingaartumik ”isumaqatigiissutip” oqaasertaasa A isumaqalersissinnaammassuk soraarsitsineq pillugu akerliliissuteqartoqarsinnaanngitsoq.

5.c Atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaat pillugu immikkut oqaatigisassat

Atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaammut aallaavik Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussani kommuninilu tjenestemandit pillugu Inatsisartut inatsisaanni (tjenestemandit pillugit inatsimmi) nr. 21-mi 18. december 2003-meersumi § 12-imi, immik. 1, oqaaseqatigiit aappaanniippoq, tassuunalu aalajangersarneqarpoq tjenestemandip atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaataasunik eqqortitsisinnaanini sulinermini sulinermilu avataani takutissagai.

Piumasaqaatip taassuma assinga tjenestemandiunngitsunut inatsisikkut aalajangersagaanngitsumik atuuttoq ilimagineqarpoq.

Sulisoq atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaammik unioqqutitsilluni iliuuseqarsimanersoq oqartussaasoq isummerfiginninnerminut atatillugu naliliissaaq. Naliliineq taanna marloqiusaavoq, taamaalilluni kommunip 1) sulisup pissusilersornera sulinermut atatillugu unioqqutitsinerunersoq naliliissaaq kiisalu – sulinermut atatillugu unioqqutitsineq pineqarpat 2) sulisup soraarsinneqarnera pisumut naapertuuttuunersoq imaluunniit sakkukinnerusumik pineqaatissiineq atorneqaqqaartariaqarnersoq missingiussilluni naliliissaaq.

Oqartussat missingiussillutik naliliinerminni malittarisassamik missingiussilluni naliliineq eqqarsaatigalugu salliutitsinissamik inerteqqummit inatsiseqartitsinikkut tunngaviusumit qilersugaasarput. Tassaniippoq aalajangiisoqassappat oqartussaasup missingiussilluni naliliinissaa piumasaqaataappat oqartussaasoq malittarisassanik missingiussilluni naliliinermik taassuminnga mattussisumik inatsisikkut tunngavissaqarani aalajangersaassanngitsoq, tak. Hans Gammeltoft-Hansenip allallu atuakkiaanni ”Forvaltningsret”-imi 2002-meersumi Jon Andersenip quppernerni 360-imi tulliinilu allaaserisaa.

Sulisup pissusilersornera atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaat tunngavigalugu sulinermut atatillugu u-nioqqutitsinerunersoq naliliineq tassaavoq inatsisilerinikkut naliliineq, inatsisilerinikkulli naliliinermi tassani missingiussilluni naliliineq – missingiussilluni killilimmik (qilersugaasumik) naliliinermik taaneqartartoq – aamma ilaavoq. Taamaattumik naliliineq taanna malittarisassamik missingiussilluni naliliineq eqqarsaatigalugu salliutitsinissamik inerteqqummit killilersugaavoq.

Suliami nr. 32-mi ataatsimiinneq pillugu allakkiamit sulisumut tunniunneqarlunilu atsiorneqartumit ilaatigut makku erserput:

”Inatsisit unioqqutillugit iliuutsit soraarsitsinermut tunngavissaajuaannarput, pineqartoq oqaasiinnartigut/allakkatigut siusinnerusukkut mianersoqquneqarsimanngikkaluarpalluunniit. Tamatumunnga ilaatigut pissutaavoq ilumuuilluni uppernarsaanermik atsiuinerup pinerluttuliornerunera akuerineqarsinnaanngitsoq, (…)” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

Oqaasertaliineq taanna imatut paasineqarsinnaavoq ilumuuilluni uppernarsaammik atsiuineq immini pinerluttuliornerusoq. Soorunalimi taamaattoqanngilaq, taamaattumillu naatsorsuutigaara erseqqarluttumik oqaasertalersuineq matumani pineqartoq.

Kommunip allakkiani siusinnerusukkut taaneqartumi nangilluni oqaatigaa inatsisit unioqqutillugit iliuutsit soraarsitsinermut tunngavissaajuaannartut.

Oqaatigaara iliuutsinut pinerluttulerineq pillugu inatsiseqartitsineq tunngavigalugu malersorneqarsinnaasunut atatillugu soraarsitsineq atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaat tunngavigalugu pisartoq.

Taamaattumik kommuni inatsisit unioqqutillugit iliuuseq atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaat tunngavigalugu sulinermut atatillugu unioqqutitsinerunersoq nalileeqqaassaaq, tak. qulaani oqaatigineqartut, tulliullugulu - unioqqutitsisoqarsimappat – pineqaatissiissut suna atorneqassanersoq missingiussilluni naliliissalluni. Taamaalilluni kommuni assersuutitut qulaani taaneqartutut iliussanngilaq, tassa oqassanngilaq pinerluttulerineq pillugu inatsimmik unioqqutitsineq soraarsitsinermik ingerlaannaq nassataqassasoq. Ataatsimut naliliinermi sulisoq pinerluttulerineq pillugu inatsimmik unioqqutitsisimanersoq aalajangiisuunngilaq, aalajangiisuusorli tassaalluni iliuuseq taanna (pinerluttulerineq pillugu inatsiseqartitsineq tunngavigalugu malersorneqarsinnaanermi saniatigut) atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaatip eqqortinneqarneranik ima sanngiillisitsitiginersoq sulisoq atorfimminniiginnarsinnaajunnaarluni.

Taamaattumik oqartussaasup paasissutissat saqqummertut tunngavigalugit manna pisumi isummerfigisariaqarpaa, tassalu pissutsit taakku atorfimmut naapertuuttumik ataqqinassuseqarnissamik tatiginassuseqarnissamillu piumasaqaammut ataneqartinneqarlutik soraarsitsinermut tunngavilersuutigineqarsinnaanersut, aamma tak. Personalestyrelsip (massakkut Moderniseringsstyrelsip) soraarsitsisarneq pillugu quppersagaani quppernerit 34 tullialu.

5.d Atorfeqartitaasup nammineq soraarniuteqarnera pillugu immikkut oqaatigisassat

Atorfeqartitaasup atorfimminit nammineq soraarnissaminut periarfissaqarnera eqqarsaatigalugu suliaq nr. 8 maluginiarpara. Kommuni suliami tassani A-p soraarsinneqassamaarnera eqqarsaatigalugu suliami illua’tungiusup isumaanik 14. oktober 2013-imi tusarniaasimavoq. A atorfimminit 28. oktober 2013-imi soraarniuteqarpoq/soraarpoq. A nalinginnaasumik piffissalerlugu soraarsinneqassasoq aalajangiinini kommunip A-mut 31. oktober 2013-imi nassiuppaa. Makku aalajangiinermit ilaatigut erserput:

”Suliaq pillugu oqaaseqaatinnik akerliliissutinnilluunniit saqqummiussinissannut 28. oktober 2013-ip tungaanut piffissalerneqarsimavutit. Akerliliissutinik oqaaseqaatinilluunniit saqqummiussaqanngilatit, namminerli soraarniutit tunniussimallugu, tamatumali pisortaqatigiit suliamik naliliinerat allanngortinngilaa.” (Atorfeqarfimmi nutsigaavoq)

A soraarsinneqassasoq kommuni tamatuma kingornatigut aalajangiivoq. Kommunip aalajangiinera imaaliallaannarlugu imatut paasivara A-p soraarniuteqarnera kommunip akuerinngikkaa.

Isumaqatigiissuteqartarneq pillugu inatsisiseqartitsinermi malittarisassat nalinginnaasut manna nassataraat, tassalu isumaqatigiissumik atorunnaarsitsineq tassaasoq peqqusissut, taamalu tiguneqarnermini sunniuteqalersartoq. Soraarniut kommunip aalajangiinermini 31. oktober 2013-imeersumi isummerfigisimammagu soraarniut kommunip soraarsitsisoqarnissaanik aalajangiinnginnerani kommunimut apuussimavoq.

A taamaalilluni atorfimminit soraarniuteqareersimavoq/soraareersimavoq, taamaattumillu isumaqarpunga A soraarsinneqassasoq kommuni aallaavittut aalajangiisinnaanngitsoq. Taamaalilluni atorfeqartitaanermut tunngasunik atorunnaarsitassaqanngilaq, tamannami A-p soraarniuteqarneratigut pereersimammat.

6. Nalunaarsuineq/sulianik aqutsineq

Kommuni misissuinermi aallartisaaninni qinnuigaara suliani toqqakkani allagaatit tamaasa uannut tunniuteqqullugit. Kommunip tamatumunnga atatillugu oqaatigaa suliani allagaatit sulianut attuumassuteqartut tamaasa tigugikka. Misissuininnulli atatillugu malugaara suliani arlalinni allagaatit suliani taakkunani allagaatini allani innersuussutigineqartut amigaataasut. Assersuutitut oqaatigineqarsinnaavoq suliami ataatsimi (suliami nr. 21-mi) atorfinitsitsineq pillugu allakkat amigaataasut. Suliami allami (suliami nr. 28-mi) suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermi allakkat atorfeqartitaasullu allakkanut taakkununnga akissutaa amigaataapput. Suliaq nr. 31 eqqarsaatigalugu – paasissutissiissutigineqartut malillugit – suliavittut piunngilaq, taamatuttaarlu atorfeqartitaasup suliami illua’tungiusup isumaanik tusarniaanermut akissutaa amigaataalluni.

Tamatuma saniatigut kommunip oqaatigaa suliani arlalinni allaffigeqatigiittarnerni allagaasimasut sulianut namminernut ikineqartarsimanngitsut, sulianilli suliarinnittut ataasiakkaat qarasaasiaannit e-mailkontoinilluunniit tamatuma kingornatigut naqitanngortinneqartartussaasut. Tamanna imatut paasisariaqarpara allaffigeqatigiittarnermi allagaasimasut taakku sulianut ataasiakkaanut (pappialanngortitanut) ikineqartarsimanngitsut.

Kiisalu malugaara allagaatit pillugit takussutissianik tigusaqarsimanngitsunga – tassa suliani ataasiakkaani allakkani isertunik anisunillu, e-mailikkut allaffigineqartarnernik, allakkianik il.il. nalunaarsuiffinnik.

Qulaani taaneqartut oqartussaasut nalunaarsuisussaatitaanerat eqqarsaatigalugu tulliuttuni ataatsimut oqaaseqaateqarnissannut pissutissaqalersippaannga.

Malugeqqullugu oqaatigaara nalunaarsuisarneq pillugu tunngavinnik tulliuttuni allaaserinninninni Danmarkimi paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisit (pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsit nr. 606, 12. juni 2013-imeersoq) pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa (isumaliutissiissut 1510/2009) ilaatigut innersuussutigisassagakku. Danmarkimi paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsit Kalaallit Nunaannut atuutinngikkaluartoq inatsisip oqaasertai isumaliutissiissullu tassunga atasoq Kalaallit Nunaanni inatsiseqartitsinermi ingerlatsinermi ileqqorissaarnerup imarisaanik inatsiseqartitsinermilu tunngavinnik aalajangersaanermut atatillugu pingaaruteqarput.

Kalaallit Nunaanni paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip oqaasertaasa Danmarkimi paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip siusinnerusukkut atuuttup (pisortat ingerlatsinerat pillugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsisip nr. 572-ip, 19. december 1985-imeersup) oqaasertai (immikkoortuni pingaaruteqartuni tamani) assigai. Danmarkimi paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi nutaami nalunaarsuisarneq pillugu aalajangersakkat tunngaviit ingerlatsinermi ileqqorissaarnerup siusinnerusukkut ilagisaasa inatsisikkut aalajangersarneqarnerannut takussutissaapput. Tunngaviit taakku Kalaallit Nunaanni inatsiseqartitsinermi ingerlatsinermi ileqqorissaarnertut iluseqarlutik atuuttut ilimagisariaqarpoq.

Ingerlatsinermi oqartussaasut allagaatinik/uppernarsaatinik nalunaarsuisussaatitaanerat inatsikkut ataatsimut aalajangersaavigineqarsimanngilaq, ingerlatsinermili ileqqorissaarnerup malitsigisaanik piumasaqaatit aalajangersimasut qulaani oqaatigineqareersutut atuupput.

Nalunaarsuisarnermik apeqqut ingerlatsineq pillugu inatsiseqartitsinermi allagaatinik paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu malittarisassanut qanimut attuumassuteqarpoq. Taamaalillutik nalunaarsueriaaseq sunniuteqarluartoq nalunaarsueriaaserlu pitsaasoq paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi aamma suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi kapitali 4 tunngavigalugu paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu aalajangersakkat ingerlalluarsinnaanerannut tunngaviupput, tamatumani tak. paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 5, imm. 2, nr. 2 ”journalinut, nalunaarsuiffinnut allattuiffinnullu allanut suliassamut pineqartumut tunngassuteqartunut ilanngullugit allattorneqartut” aamma suliassat suliarineqartarnerat pillugu inatsimmi § 10, imm. 1, nr. 2 ”allakkat suliassamut tunngasut journalinut, nalunaarsuiffinnut allattuiffinnullu allanut allattorneqarsimasut”. Oqartussaasup suliat allagaatillu/uppernarsaatillu ataasiakkaat naammattumik takussutissalersorsimanngippagit tamanna oqartussaasup allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatinik pineqartunik suliarinninneranut kinguarsaataasinnaavoq, allaallu allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqaatip tamakkiisumik akuersaarneqannginneranik nassataqarsinnaalluni, allagaatit/uppernarsaatit toqqorneqar-simannginnerat imaluunniit allagaatit/uppernarsaatit sumiinnerisa takussutissaqartinneqannginnerat pissutigalugu. Oqartussaasup suliaatini amigartumik nalunaarsuisarneq pissutigalugu tamakkiisumik takussutissaqartinngippagit tamatuma innuttaasoq allagaatinik paasitinneqarumalluni qinnuteqartoq suliaq allagaatilluunniit/uppernarsaatilluunniit suussusilerniarlugit paasitinneqarsinnaatitaaneq pillugu inatsimmi § 4, imm. 3-mi tunngavigineqartumit annertunerujussuarmik immikkoortualulersuisariaqalersissinnaavaa.

Oqartussaasup allagaataanik/uppernarsaataataanik nalunaarsuisarneq suliami illua’tungiusup innuttaasulluunniit ingerlatsiviup suliaataani allagaatinik/uppernarsaatinik paasitinneqarsinnaatitaanerannik isiginninnerup saniatigut allanik arlalinnik siunertaqarpoq.

Ingerlatsinermi oqartussaasup allagaataanik/uppernarsaataataanik ingerlaavartumik sukumiisunillu nalunaarsueriaatsip sulianik sukumiisumik suliarinninneq qulakkeerpaa, tassami allagaatit/uppernarsaatit pineqartut oqartussaasup suliamik suliarinninneranut atatillugu pilertortumik pisariitsumillu suussusersineqarsinnaallutillu nanineqarsinnaammata. Oqartussaasup naligiimmik pinnittarnermik tunngaveqarnermik malinninnera nalunaarsuinerup aammattaaq ikorfartueqataaffigissavaa, tak. immikkoortoq 4.c.ii, tassami ilusilersorluakkamik nalunaarsueriaatsip siusinnerusukkut suliaasimasut ass. malittarisassanut ajornartorsiummulluunniit taannaasumut tunngasut oqartussaasumut takussutissaqartilissammagit, taakkulu suliani assingusuni suliarinninnermi atugassatut suussusersiniarnerat nassaariniarnerallu ajornannginnerulersissallugu.

Nalunaarsuineq uppernarsaasersuinermik mianerinninnissamik aammattaaq siunertaqarpoq, tassami ass. allakkat isertut anisulluunniit tulleriinneri malillugit tiguneqarsimanersut nassiunneqarsimanersulluunniit ingerlatsinermi oqartussaasup nalunaarsueriaatsini aqqutigalugu uppernarsarsinnaasussaammagu. Taamaalilluni sukumiisumik nalunaarsuinerup suliani ataasiakkaani suliat oqartussaasumi sulisut akornanni ingerlaarnerat pillugu ilisimasaqarneq takussutissaqarnerlu aamma qulakkiissavaa, taamaalilluni sulianik suliarinnittut ataasiakkaat eqqaamannissinnaanerat kisiat toqqammaviujunnaarsillugu.

Nalunaarsuineq tamatuma pissuseqataanik nakkutilliinermi isiginiagassanik aamma isumaginneqataavoq. Taamaalilluni oqartussaasup suliat ataasiakkaat pilertortumik sukumiisumillu takussutissaqartissinnaavai, assersuutigalugulu suliamik suliarinninneq piffissaliussanik (suliffiup iluani avataaniluunniit) aalajangersaasoqarsimappat taakku iluanniinnersoq nakkutigisinnaallugu.

Kiisalu nalunaarsuineq toqqorterinermi isiginiagassanik nakkutilleeqataavoq. Taamaalillutik oqartussaasup nalunaarsuisarnera pillugu piumasaqaatit toqqorterisarneq pillugu inatsimmi (allagaateqarfeqarneq pillugu Inatsisartut inatsisaani nr. 22-mi, 30. oktober 1998-imeersumi aalajangersarneqarsimapput, taamaalillunilu oqartussaasup suliaataasa allagaataasalu/uppernarsaataataasalu tammarsinnaanerat pitsaasumik sukumiisumillu nalunaarsueriaaseq aqqutigalugu annikillisinneqarsinnaavoq – pingaartumik suliat ataasiakkat inaarlugit suliarineqareernerisa kingornatigut.